Ambroży
Ambroży, którego imię świeckie brzmi Wissarion Chelaja (urodzony 26 sierpnia?/7 września 1861 w Martwili, zmarł 29 marca 1927 w Tbilisi), był Katolikos-Patriarchą Gruzji w latach 1921–1927 oraz jest uznawany za świętego w Kościele prawosławnym.
Życiorys
Był potomkiem kapłana prawosławnego. W 1888 roku ukończył seminarium duchowne w Tyflisie, a następnie, jako żonaty mężczyzna, przyjął święcenia kapłańskie i pełnił posługę w Soczi (do 1892) oraz w Suchumi (do 1897). W latach 1892–1896 był także inspektorem szkół parafialnych w Suchumi, w monasterze Nowy Athos oraz w wiosce Łychny.
W 1897 roku, po śmierci żony, zdecydował się na dalsze studia teologiczne w Kazańskiej Akademii Duchownej. W trakcie nauki złożył wieczyste śluby mnisze, przyjmując imię Ambroży. W 1901 roku obronił pracę doktorską zatytułowaną „Walka chrześcijaństwa z islamem w Gruzji”, która zebrała znakomite recenzje. Hieromnich Ambroży otrzymał propozycję kontynuacji kariery akademickiej, jednak postanowił wrócić do Gruzji. W 1902 roku został przełożonym monasteru Czelisz, a od 1904 roku był członkiem konsystorza Egzarchatu Gruzińskiego oraz przełożonym monasteru Przemienienia Pańskiego w Tbilisi.
W 1905 roku poparł ruch dążący do odzyskania autokefalii przez Gruziński Kościół Prawosławny. W wyniku tego Świątobliwy Synod Rządzący Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego przeniósł go do monasteru Trójcy Świętej w Riazaniu, a później w 1910 roku do eparchii nowogrodzkiej, gdzie był izolowany i pozbawiony możliwości celebrowania liturgii.
Po ogłoszeniu autokefalii przez Cerkiew Gruzińską w 1917 roku, Ambroży wrócił do Gruzji, gdzie został konsekrowany na biskupa czkondińskiego. W 1918 roku przeniesiono go na katedrę suchumsko-abchaską, a jednocześnie otrzymał godność metropolity.
Po śmierci Katolikosa-Patriarchy Gruzji Leonida, Ambroży został wybrany na jego następcę podczas Soboru Lokalnego Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego we wrześniu 1921 roku. W kwietniu 1922 roku wysłał list do uczestników konferencji genueńskiej, w którym opisał sytuację Demokratycznej Republiki Gruzji po inwazji Armii Czerwonej oraz apelował o wsparcie dyplomatyczne dla niepodległej Gruzji. Mimo że list został odczytany, jego adresaci nie podjęli działań, o które prosił hierarcha.
Wkrótce po wysłaniu listu Ambroży został aresztowany przez Czeka. 10 marca 1924 roku w klubie im. Plechanowa w Tbilisi rozpoczął się jego pokazowy proces, w którym oskarżono także dziewięciu członków rady Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego. Zarzuty dotyczyły nielegalnej korespondencji z konferencją genueńską, ukrywania kosztowności cerkiewnych przeznaczonych do konfiskaty, niewłaściwego prowadzenia dokumentacji majątku Kościoła oraz niezgłoszenia się przedstawiciela Kościoła w momencie konfiskaty budynku cerkwi wojskowej w Tbilisi na rzecz radzieckiej organizacji młodzieżowej. Ponadto twierdzono, że patriarcha działał na rzecz militarnej interwencji zachodniej w Gruzji. Ambroży nie przyznał się do winy, w swoim wystąpieniu przed sądem podkreślił, że religia stanowi duchową potrzebę narodu i będzie się rozwijać w miarę prześladowań. Na koniec swojego wystąpienia powiedział:
19 marca 1924 roku został skazany na siedem lat, dziewięć miesięcy i 23 dni więzienia oraz na konfiskatę mienia.
W 1925 roku, po licznych apelach wiernych, interwencji locum tenens Patriarchatu metropolity Krzysztofa oraz Michaiła Kalinina, został przedterminowo zwolniony. Początkowo przebywał w areszcie domowym i nie mógł odprawiać nabożeństw; w końcu, aby zakończyć spekulacje na jego temat, pozwolono mu odprawić Świętą Liturgię, podczas której doznał zawału serca. Został przewieziony do rezydencji patriarszej, gdzie zmarł kilka dni później, 29 marca 1927 roku. Został pochowany w katedrze Sioni.
Był autorem wielu prac dotyczących historii Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego.
W 1996 roku Sobór Lokalny Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego uznał go za świętego wyznawcę, ustanawiając dzień jego wspomnienia na rocznicę jego śmierci.
26 października 2013 roku pośmiertnie otrzymał odznaczenie Narodowy Bohater Gruzji.
Przypisy
Bibliografia
Artykuł w Encyklopedii Prawosławnej
