Ambroży Pampowski herbu Poronia – starosta generalny Wielkopolski, kasztelan rozpierski, wojewoda sieradzki, starosta malborski.
Życiorys
Ambroży Pampowski (Pępowski) przyszedł na świat około 1450 roku w polskiej rodzinie szlacheckiej Pampowskich, noszącej herb Poronia (w niektórych herbarzach błędnie podawany jako herb Gozdawa).
Pochodził z miejscowości Pępowo w powiecie kościańskim. Był synem Jana, który był komandorem joannitów poznańskich, a jego matka wywodziła się z rodu Dłuskich.
W 1457 roku, razem z bratem Janem, rozpoczął naukę w Akademii Krakowskiej. W tym czasie zaprzyjaźnił się m.in. z braćmi Kurozwęckimi, Krzesławem i Stanisławem, którzy prawdopodobnie pomogli mu w uzyskaniu posady w kancelarii królewskiej w 1469 roku. W 1474 roku objął stanowisko krajczego na dworze królewiczów. W 1480 roku awansował na dworzanina królewskiego, zdobywając tytuł chorążego nadwornego, a także został mianowany stolnikiem poznańskim oraz pisarzem ziemskim kaliskim. Należał do tzw. Kuźni Kurozwęckich, stronnictwa dążącego do ograniczenia wpływów możnowładztwa i wzmacniania pozycji średniej szlachty poprzez jej emancypację oraz większą współpracę z królem.
Nieustannie powiększał swoje dobra. W 1484 roku wykupił starostwo średzkie, a także dzierżawił starostwa konińskie, pyzdrskie oraz tymczasowo gnieźnieńskie i kolskie. W 1487 roku objął kasztelanię rozpierską.
Pampowski jako poseł i przedstawiciel Jagiellonów odbył wiele misji i zagranicznych podróży, m.in. w 1491 roku do Prus, a w 1492 roku do Linzu, Wenecji, Rzymu i Neapolu. Uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Lewoczy. W 1494 roku organizował podróż króla Jana Olbrachta do Prus Królewskich, a po tej wizycie został mianowany wojewodą sieradzkim w 1495 roku. Po udziale w wyprawie mołdawskiej w 1497 roku otrzymał dobra ponieckie. Był również świadkiem wydania przywileju piotrkowskiego w 1496 roku.
W 1498 roku, po Janie Ostrorogu, który zaniedbywał swoje obowiązki, został mianowany starostą generalnym Wielkopolski. Jego zadaniem było uspokojenie nastrojów w regionie, który był dotknięty konfiskatami i niechętny wyprawom wojennym.
Udało mu się zbudować w tej prowincji stronnictwo składające się z przedstawicieli średniej szlachty, dążąc do ograniczenia wpływów arystokracji. Po wyborze Aleksandra Jagiellończyka na króla, umocnił swoją pozycję w Wielkopolsce, kosztem wpływów na dworze królewskim. W 1504 roku objął starostwo malborskie, gdzie przyczynił się do zbliżenia Prus Królewskich z Koroną. Jako komisarz królewski, 18 września 1506 roku ogłosił statut Prus Królewskich. Podpisał dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego podczas sejmiku w Piotrkowie 8 grudnia 1506 roku. W 1510 roku w Poznaniu brał udział w rokowaniach z Krzyżakami.
Ambroży Pampowski ożenił się dwukrotnie. W 1484 roku poślubił Zofię, ostatnią przedstawicielkę możnego rodu Kotów z Dębna. Ich synem był Jan (1489-1522).
W 1495 roku zawarł małżeństwo z Anną z Grodźca, która wraz z córkami, Anną, Bogumiłą i Małgorzatą, zmarła podczas zarazy. Córka Dorota zmarła w dzieciństwie.
Do córek Pampowskiego należały także: Zofia Oporowska, Anna Kretkowska, Barbara Czarnkowska oraz Katarzyna Kościelecka.
Pampowski był zainteresowany kulturą i pełnił rolę mecenasa sztuki. Utrzymywał prywatną orkiestrę, ufundował ołtarze w Dębnie i Środzie. Zamawiał argenteria u złotników gdańskich oraz poznańskich.
Napisał pierwszy w Polsce znany pamiętnik diariuszowy z lat 1489–1505.
Zamówił dla siebie nagrobek do kaplicy w Środzie, wzorowany na grafice Dürera.
Ambroży Pampowski zmarł na przełomie sierpnia i września 1510 roku. Jego życie jest przykładem awansu z nizin szlacheckich do najwyższych godności w państwie.
Przypisy
Bibliografia
Herbarz polski Kaspra Niesieckiego powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, Kasper Niesiecki, Lipsk 1841, tom VIII.
Jacek Wiesiołowski, Ambroży Pampowski [w] Wielkopolski Słownik Biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Poznań, s. 551-552.
