Ambroży Mikołaj Skarżyński herbu Bończa
Ambroży Mikołaj Skarżyński herbu Bończa (urodzony 7 grudnia 1787, zmarł 6 czerwca 1868 w Orłowie) był pruskim kadetem w latach 1804–1808, baronem oraz oficerem napoleońskim w latach 1808–1815, a później generałem Wojsk Polskich w latach 1830–1831.
Życiorys
Był synem Jerzego Skarżyńskiego herbu Bończa, podkomorzego sochaczewskiego, który później został prezesem Sądu Apelacyjnego w Księstwie Warszawskim oraz kasztelanem Królestwa Polskiego, a także Bibianny z Lanckorońskich herbu Zadora. Ambroży, wspólnie z braćmi Kazimierzem i Feliksem, uczęszczał do pensji emigranta Borne’a, a następnie do pruskiej szkoły wojskowej. Służył jako kadet w 13 pułku dragonów, biorąc udział w bitwach pod Kwidzynem, Nowymi Olędrami i Elblągiem, a także w obronie Gdańska. Zrezygnował ze służby w stopniu porucznika.
W dniu 12 marca 1808 roku wstąpił do 1. pułku szwoleżerów polskich w gwardii Napoleona I, gdzie został przydzielony do 5. kompanii w szwadronie pod dowództwem Tomasza Łubieńskiego. Uczestniczył w kampaniach hiszpańskiej w 1808 oraz austriackiej w 1809, biorąc udział w bitwach pod Ebersberg, Essling, Wagram i Znaim (Znojno), za co otrzymał krzyż kawalerski Legii Honorowej. 17 lutego 1811 awansował na kapitana. W sierpniu 1812, podczas kampanii rosyjskiej, przeszedł do formowanego 3. pułku szwoleżerów litewskich, gdzie objął funkcję szefa szwadronu od 11 sierpnia 1812. W bitwie pod Słonimiem jego pododdziały wpadły w rosyjską zasadzkę, z której tylko szwadron Ambrożego Skarżyńskiego wyszedł cało. Po tej klęsce pułk nie został już odtworzony, a jego resztki włączono do 1. pułku szwoleżerów. Brał udział w kampanii 1813, w tym w bitwach pod Weimarem, Hanau, Dreznem i Lipskiem. 28 listopada 1813 roku otrzymał krzyż oficerski Legii Honorowej, a w 1814 roku Order Cesarski Zjednoczenia. W kampanii 1814 walczył w bitwach pod Montmirail, Château-Thierry, Champaubert, Montereau, Reims, Berry-au-Bac, Arcis-sur-Aube i Saint-Dizier. W bitwie pod Berry-au-Bac (5 marca 1814) oraz pod Arcis-sur-Aube (21 marca 1814) jego szwadron zdobył most, co doprowadziło do ucieczki oddziałów pruskich, otwierając drogę dla armii francuskiej. W bitwie pod Arcis-sur-Aube jego szwadron osłonił Napoleona przed atakiem kawalerii wroga.
Za zasługi w bitwie pod Wagram otrzymał tytuł Chevalier de l’Empire oraz dziedziczną rentę w wysokości 500 franków rocznie. Ponadto, za odwagę w bitwach pod Berry-au-Bac i Arcis-sur-Aube, Napoleon I nadał mu tytuł barona Cesarstwa w 1814 roku, który został potwierdzony przez Deputację Senatu Królestwa Polskiego w 1820 roku.
Ambroży Skarżyński opuścił armię napoleońską w 1815 roku i osiedlił się w majątku żony w Orłowie. Na początku grudnia 1830 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Początkowo był komendantem placu w Warszawie (od 2 grudnia 1830), następnie dowódcą 6. pułku ułanów (od 20 grudnia 1830), a w końcu generałem brygady (od 9 marca 1831). Otrzymał Krzyż Virtuti Militari Złoty (19 lipca 1831) oraz Kawalerski (20 września 1831). Po upadku powstania listopadowego Ambroży wyemigrował z najstarszym synem Jerzym do Wielkopolski (zabór pruski), gdzie osiedlił się w okolicach Wrześni. Był członkiem Kasyna Gostyńskiego, a w 1846 roku należał do komitetu powstańczego w powiecie kościańskim. Do Królestwa powrócił po amnestii w 1856 roku i zamieszkał w Orłowie.
W 1818 roku Ambroży Skarżyński ożenił się z Józefą z Sokołowskich herbu Pomian. W posagu otrzymał majątek Orłowo koło Kutna, a od ojca Suserz. Dzieci Ambrożego i Julii z Sokołowskich to: 1. Jerzy, 2. Magdalena, 3. Kazimierz, 4. Eleonora, 5. Bibianna, 6. Konstanty, 7. Franciszek, 8. Stanisław, 9. Maksymilian Józef.
Pochowany w rodzinnym grobowcu w Orłowie.
Przypisy
Bibliografia
- Polskie rody szlacheckie. Kto jest kim dziś?, Warszawa 1993, s. 220.
- Marek Drabik: Ambroży Skarżyński generał i ziemianin.
- Aleksander Rembowski: Źródła do historii Pułku Polskiego Lekkokonnego Gwardii Napoleona I, Warszawa 1899.
- Dokumenty Ambrożego Skarżyńskiego w Bibliotece Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
- Zbiory prywatne.
