Ambrosius Benson, właściwie Ambrogio Benzone (urodzony około 1495 roku, prawdopodobnie w Mediolanie, zmarł pomiędzy 12 a 19 stycznia 1550 w Brugii) – był niderlandzkim malarzem okresu renesansu.
Życiorys
Benson pochodził z Lombardii. W 1519 roku osiedlił się w Brugii, gdzie rozpoczął naukę pod okiem Gerarda Davida. W tym samym roku uzyskał status wolnego mistrza w gildii św. Łukasza w Brugii. Szybko zdobył uznanie oraz wysoką pozycję społeczną, pełniąc różnorodne funkcje w gildii oraz w miejskiej radzie. W latach 1532–1536 prawdopodobnie podróżował do Hiszpanii. Był dwukrotnie żonaty; z pierwszą małżonką, Anną Ghyselin, miał dwóch synów, którzy również zostali malarzami (Willem Benson, 1521–1574 oraz Jan Benson, około 1530–1581), a z drugą żoną – córkę Annę. Prawdopodobnie miał także dwie córki z nieformalnego związku.
Po opuszczeniu pracowni mistrza zażądał zwrotu „licznych rysunków wzornikowych i patronów, niezbędnych w zawodzie malarza”. Spór sądowy toczył się od 11 lutego 1519 do 28 stycznia 1520. W dwóch zarekwirowanych przez Davida skrzyniach znajdowały się m.in. szkicownik z rysunkami głów i aktów, obraz z Madonną, nieukończona Maria Magdalena, niewielkie Opłakiwanie, pudło z pigmentami oraz zbiór rysunków dwóch innych czeladników. Malarz bronił się, twierdząc, że Benson jest mu winien dużą kwotę, którą zobowiązał się odpracować, jednak przegrał proces i został skazany na krótkoterminowe więzienie. Spór dotyczył dużego zasobu wzorników i patronów, co było istotnym elementem warsztatowym, niezbędnym do sprawnego funkcjonowania pracowni malarskiej. Chodziło o możliwość efektywnego tworzenia wielu obrazów o powtarzalnej kompozycji i tematyce. To jedno z najstarszych świadectw konfliktu sądowego dotyczącego praw autorskich do formuł i motywów obrazowych.
Twórczość
Benson był przede wszystkim malarzem religijnym i portretowym. Wiele jego dzieł, sprzedanych do Hiszpanii, przez długi czas przypisywano anonimowemu malarzowi hiszpańskiemu znanemu jako Mistrz z Segowii, w tym ołtarze w stylu van der Goesa i Gerarda Davida: Pokłon pasterzy (Segowia), Legenda św. Anny (Prado). Malował także sceny rodzajowe, takie jak koncerty wiejskie czy wytworne towarzystwa przy stole. Do jego najsłynniejszych dzieł należą wizerunki kobiet, przedstawianych jako Sybilla lub św. Maria Magdalena. Portrety te były tradycyjnym brukselskim tematem, który Benson rozwijał, szczególnie w motywie kobiety czytającej. Jego przedstawienia kobiet, obdarzonych delikatną urodą, przypominają postacie z obrazów Massysa (precyzyjne rysy, cieniowane karnacje). Stosował charakterystyczne dla siebie odcienie zieleni oraz głębokiej aksamitnej czerwieni. Jego Magdaleny były popularne w XIX wieku, stanowiąc inspirację dla naśladowców Bensona.
Wybrane dzieła
- Deipara Virgo (Bogurodzica Dziewica) – 131 × 108 cm, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Antwerpia
- Judyta z głową Holofernesa – 1530-33, 98 x 71 cm, Musée de Grenoble, Grenoble
- Koncert po posiłku – 114 x 122 cm, Luwr, Paryż
- Madonna z Dzieciątkiem – 1520-25, 100 x 72 cm, Groeningemuseum, Brugia
- Madonna z Dzieciątkiem – 1525-30, 42 x 30 cm, Gemäldegalerie, Berlin
- Madonna z Dzieciątkiem i świętą Anną – 1528, 125 x 90 cm, Prado, Madryt
- Madonna z Dzieciątkiem, św. Katarzyną Aleksandryjską i św. Barbarą – 1530-32, 133 x 108 cm, Luwr, Paryż
- Maria Magdalena czytająca – około 1525, 41 x 36,2 cm, National Gallery w Londynie
- Młoda kobieta odmawiająca godzinki – około 1532, 75 x 55 cm, Luwr, Paryż
- Narodziny Marii – 115 x 60 cm, Prado, Madryt
- Opłakiwanie – 1520-25, 91,4 x 56,2 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
- Pietà – 1525-32, 124 x 60 cm, Prado, Madryt
- Pietà – około 1530, 68 x 88,2 cm, Fine Arts Museum, Bilbao
- Portret Corneliusa Dupliciusa de Scheppere i jego żony Elizabeth Donche – około 1540, dyptyk, 2 x 30,1 x 54 cm, Art Gallery of New South Wales, Sydney
- Portret mężczyzny – około 1535, 67 x 53 cm, Gemäldegalerie, Berlin
- Portret mężczyzny z pierścieniem – 43 x 16 cm, Luwr, Paryż
- Sybilla Perska – 1530-40, 93,5 × 76 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
- Święta Rodzina z małym św. Janem – 1527, Groeningemuseum, Brugia
- Św. Dominik Guzman – 104 x 57 cm, Prado, Madryt
- Tryptyk ze św. Antonim z Padwy – 68,5 x 49 cm (tablica środkowa), 68,5 x 20 cm (skrzydła boczne), Królewskie Muzea Sztuk Pięknych, Bruksela
- Zdjęcie z krzyża – około 1530, Katedra w Segowii (tryptyk)
- Zdjęcie z krzyża – 1528, Musée Curtius, Liège
- Złożenie do grobu – 1525-32, 125 x 60 cm, Prado, Madryt
Przypisy
Bibliografia
Oksfordzki leksykon sztuki, Ian I. Chilvers (oprac.) i inni, Warszawa: Arkady, 2002, ISBN 83-213-4157-8, OCLC 749307549. Brak numerów stron w książce.
Robert Genaille, Sztuka flamandzka i belgijska, Warszawa: WAiF, 1976.
Robert Genaille, Maciej Monkiewicz, Antoni Ziemba: Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe; Wydaw. Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-221-0686-6.
Uniwersalny leksykon sztuki, Warszawa: Muza SA, 2002, ISBN 83-7319-231-X.
Linki zewnętrzne
