Ambasada Stanów Zjednoczonych w Budapeszcie (ang. Embassy of the United States of America in Budapest, węg. Az Amerikai Egyesült Államok budapesti nagykövetsége) to misja dyplomatyczna Stanów Zjednoczonych Ameryki na Węgrzech.
Historia
Węgry pod władzą Habsburgów
Pierwszym, jeszcze nieoficjalnym, przedstawicielem Stanów Zjednoczonych na Węgrzech został wyznaczony 18 czerwca 1849 przez sekretarza stanu Johna M. Claytona, w czasie gdy Węgrzy walczyli o swoją niepodległość. Miał on uprawnienia do uznania nowego rządu Węgier, o ile Węgrzy będą w stanie utrzymać swoją niezależność. Niestety, zanim dotarł na Węgry, powstanie zostało stłumione.
Pierwszą amerykańską misją w Węgrzech był Konsulat Stanów Zjednoczonych w Peszcie, który został założony w 1869 roku (po połączeniu Pestu i Budy w 1873, Konsulat przeniesiono do Budapesztu). W 1904 roku konsulat ten został podniesiony do rangi konsulatu generalnego. Drugą amerykańską placówką w składzie Austro-Węgier było Agencja Konsularna w Fiume, która w 1908 roku również uzyskała status konsulatu. Obie te placówki zostały zamknięte w 1917 roku po zerwaniu stosunków dyplomatycznych pomiędzy Austro-Węgrami a Stanami Zjednoczonymi, co miało miejsce 8 kwietnia 1917, w wyniku przystąpienia Amerykanów do I wojny światowej po stronie aliantów.
Okres międzywojenny
4 grudnia 1919 roku na Węgrzech został mianowany amerykański komisarz, Ulysses Grant-Smith. Uznanie niepodległości Węgier oraz nawiązanie z nimi stosunków dyplomatycznych opóźniało się do zakończenia stanu wojny przez Kongres, co miało miejsce 2 lipca 1921. Ostatecznie, stosunki dyplomatyczne między krajami zostały nawiązane traktatem z 29 sierpnia 1921 roku, który wszedł w życie 17 grudnia tego samego roku. 26 grudnia 1921 roku ustanowiono Poselstwo Stanów Zjednoczonych w Budapeszcie.
11 grudnia 1941 roku Węgry, będące sojusznikami Niemiec, zerwały stosunki dyplomatyczne z Stanami Zjednoczonymi w związku z przystąpieniem Amerykanów do II wojny światowej po stronie aliantów, a dwa dni później wypowiedziały im wojnę. Prezydent Franklin D. Roosevelt uznał jednak, że Węgry wraz z Bułgarią i Rumunią wypowiedziały wojnę pod przymusem i wbrew woli swoich narodów. Kongres zatwierdził stan wojny dopiero 5 czerwca 1942 roku. Herbert Claiborne Pell, poseł Stanów Zjednoczonych w Budapeszcie, opuścił Węgry 16 stycznia 1942 roku.
Po II wojnie światowej
11 maja 1945 roku do Budapesztu przybył Arthur Schoenfeld, który zainicjował amerykańską misję na Węgrzech. 22 września 1945 roku ogłosił, że Stany Zjednoczone są gotowe nawiązać stosunki dyplomatyczne z Węgrami, pod warunkiem przeprowadzenia wolnych wyborów. Rząd Węgier zgodził się na ten warunek 25 września. 15 grudnia 1945 roku Schoenfeld otrzymał oficjalną nominację na posła Stanów Zjednoczonych w Budapeszcie i 26 stycznia 1946 roku przedstawił listy uwierzytelniające.
W momencie wybuchu powstania węgierskiego 23 października 1956 roku, urząd amerykańskiego posła był pusty. Nowy poseł, Edward T. Wailes, przybył do Budapesztu 2 listopada. Departament Stanu polecił mu wstrzymanie się z przedstawieniem listów uwierzytelniających do momentu ustabilizowania sytuacji. 10 listopada Sowieci stłumili powstanie. 22 stycznia 1957 roku rząd węgierski zażądał odwołania Wailesa z powodu prowadzenia przez niego oficjalnej działalności dyplomatycznej bez przedstawienia listów uwierzytelniających. Wailes opuścił Budapeszt 27 lutego tego roku. Przez następne 10 lat na czołowe stanowisko amerykańskiej misji mianowano osoby w randze chargé d’affaires.
Po stłumieniu powstania węgierskiego w Poselstwie Stanów Zjednoczonych w Budapeszcie schronił się arcybiskup ostrzyhomski i prymas Węgier, kard. József Mindszenty, który został uwolniony z komunistycznego więzienia przez powstańców. Purpurat, uznawany przez komunistów za wroga, przebywał w amerykańskiej misji aż do 1971 roku, kiedy to węgierskie władze pozwoliły mu na wyjazd do Rzymu.
28 listopada 1966 roku Stany Zjednoczone podniosły swoje poselstwa w Budapeszcie i w Sofii do rangi ambasad. Były to ostatnie amerykańskie misje dyplomatyczne w randze poselstwa. Wkrótce nastąpiła także normalizacja stosunków. 13 września 1967 roku mianowano pierwszego ambasadora Stanów Zjednoczonych w Budapeszcie, który przedstawił listy uwierzytelniające 30 października 1967 roku.
Przypisy
Bibliografia
- A Guide to the United States’ History of Recognition, Diplomatic, and Consular Relations, by Country, since 1776: Hungary. Office of the Historian, Foreign Service Institute United States Department of State. [dostęp 2019-10-18]. (ang.).
- Ambasada Stanów Zjednoczonych w Budapeszcie. [dostęp 2019-10-18]. (ang.).
- Chiefs of Mission for Hungary. Office of the Historian, Foreign Service Institute United States Department of State. [dostęp 2019-10-18]. (ang.).
