Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Federacji Rosyjskiej, zlokalizowana w Moskwie (ros. Посольство Республики Польша в Москве), stanowi polską misję dyplomatyczną w stolicy Rosji.
Podział organizacyjny
Wydział Polityczny (ros. Политический отдел)
Wydział Ekonomiczny (ros. Экономический отдел)
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji (ros. Отдел содействия торговле и инвестициям), Bolszoj Tiszynskij pier. 1 (Большой Тишинский пер.)
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji (ros. Отдел содействия торговле и инвестициям), Sankt Petersburg, ul. Żukowskiego 63, pok. 427 (ул. Жуковского д. 63 каб. 427)
Wydział Konsularny (ros. Консульский отдел), Balszoj Tiszinskij per. 1 (Большой Тишинский пер.)
Konsulat Generalny (ros. Генеральное консульство Польши), Petersburg, 5 Sowietskaja ul. 12 (ул. 5-я Советская)
Konsulat Generalny (ros. Генеральное консульство Польши), Królewiec, al. Kasztanowaja 51 (Каштановая Аллея)
Konsulat Generalny (ros. Генеральное консульство Польши), Irkuck, ul. Suche-Batora 18 (ул. Сухэ-Батора)
Ataszat Obrony (ros. Бюро Атташе по вопросам обороны)
Oficer łącznikowy Policji
Instytut Polski w Moskwie (ros. Польский культурный центр), Bolszoj Tiszynskij pier. 1 (Большой Тишинский пер.)
Instytut Polski w Sankt Petersburgu (ros. Польский институт в Санкт-Петербурге), Petersburg, 5 Sowietskaja ul. 12 (ул. 5-я Советская)
Stałe Przedstawicielstwo Polskiej Akademii Nauk (ros. Постоянное Представителство Польской Академии Наук), Bolszoj Tiszynskij pier. 1 (Большой Тишинский пер.)
Szkolny Punkt Konsultacyjny przy Ambasadzie RP w Moskwie (ros. Школа при Посольстве Польши), Bolszoj Tiszynskij pier. 1 (Большой Тишинский пер.)
Siedziba
Lata 1917–1921
Początkowo na obszarze byłego Cesarstwa Rosyjskiego działała sieć placówek reprezentujących państwo polskie, które miały różny status formalny. Utworzono Przedstawicielstwo Rady Regencyjnej w Moskwie przy Kriwonikolskim piereułku 8 (Кривоникольский переулок) (1918-1919) oraz ekspozytury, w tym w Petersburgu w pałacu A. Jurewicza/Oboleńskich z 1870 (arch. D. Sokołow) przy ul. Siergiejewskiej 45 (Сергиевская ул.), obecnie ul. Czajkowskiego (Чайковского ул.), a także w Kijowie, Permie, Smoleńsku i Woroneżu. 23 listopada 1918 przedstawicielstwo zostało zajęte przez przedstawicieli polskiej lewicy (głównie członków SDKPiL), a w kwietniu 1919 zostało zlikwidowane, oddając obronę interesów obywateli polskich misji duńskiej. Oficjalnie działały także konsulaty:
- w Charkowie,
- Odessie w domu Gagarina z 1891 (arch. N. Czekunow) przy pl. Jekaterininskim 7 (Екатерининская пл.) (1919–1920), później przy ul. Czarnomorskiej 2 (Черноморская ул.) (1920), wraz z agencjami konsularnymi
- w Chersoniu,
- Jelizawetgradzie,
- Mikołajowie,
- Tyraspolu,
- Berdiańsku (agencja konsularna) (1918–1924),
- Groznym (agencja konsularna/konsulat) (1918–1920),
- Krzemieńczuku (agencja konsularna) (1919–1920),
- Połtawie (wicekonsulat) (1919–1922),
- Sewastopolu (konsulat) przy ul. Jekaterińskiej 8 (ул. Екатерининская), obecnie ul. Lenina (ул. Ленина) (1918–1920),
- we Władywostoku przy ul. Puszkińskiej 6 (Пушкинская ул.) (1921), ul. Puszkińskiej 33 (1921–1923), w hotelu Czeluskin, obecnie Versal, przy ul. Swietłańskiej (ул. Светланская) 10 (1941) (1920–1924),
- Noworosyjsku przy ul. Komercyjnej (ул. Коммерческая), obecnie ul. Proletarskiej (ул. Пролетарская) (konsulat honorowy 1917–1921) wraz z agencjami konsularnymi
- Anapie,
- Armawirze,
- Gagrze,
- Jekaterinodarze, obecnie Krasnodarze (1918–1920),
- Majkopie,
- Soczi (przedst.) przy ul. Moskiewskiej 15 (ул. Московская), obecnie ul. Ordżonikidze (ул. Орджоникидзе) (1918-),
- Tuapse,
- oraz samodzielnymi agencjami
- w Rostowie nad Donem,
- Taszkencie (1919–1923).
„Placówkami o charakterze konsularnym” lub „quasi-konsulatami” były również przedstawicielstwa:
- w Baku w domu Rylskich z 1912 (proj. Józef Płoszko) przy ul. Policyjnej 11 (ул. Полицейская), obecnie ul. Jusuf Mamedalijew (Yusif Məmmədəliyev küçəsi) (1917–1920),
- Machaczkale (1919),
- Mariupolu,
- Taganrogu (1918–1919),
- Teodozji,
- Tyflisie (1919),
- Władykaukazie.
Większość z tych placówek powstała z potrzeby chwili, w sposób oddolny i spontaniczny, i przestała istnieć, gdy sytuacja zaczęła się stabilizować.
Lata 1921–1939
Stosunki dyplomatyczne między Polską a RFSRR zostały nawiązane na podstawie Traktatu Ryskiego z 1921 roku. Pierwsza siedziba poselstwa (od 1921) znajdowała się w pałacu zbudowanym w 1893 roku dla kupca A.I. Nosenkowa przy ul. Worowskogo 21 (ул. Воровского), obecnie ul. Powarskaja (Поварская ул.) (1934). Konsulat ulokowano przy ul. III Mieszczanskiej 32/34 (3-я Мещанская), obecnie ul. Szczepkina (ул. Щепкина) (1923–1939), a biuro attaché wojskowego w budynku Towarzystwa Politechnicznego (Политехническое общество) z 1906 roku, zajmowanym przez Mieszaną Komisję ds. Repatriacji (Смешанная Комиссия по репатриации) przy Małym Charitoniewskim pier. 6 (Малый Харитоньевский пер.), nieopodal poczty głównej. W 1925 roku attachat wojskowy przeniesiono na Nowo-Pieskowskij per. (Новопесковский пер.).
W tym okresie polskie placówki konsularne znajdowały się również w:
- Leningradzie – konsulat 1926–1939,
- Mińsku – konsulat generalny 1924–1939,
- Tyflisie przy ul. Korganowskiej 24 (1932–1936) – agencja konsularna 1919, konsulat 1929, konsulat generalny 1926–1937,
- Charkowie – agencja konsularna 1918, poselstwo 1921–1924, konsulat generalny 1924–1934, konsulat 1934–1937,
- Kijowie – konsulat 1919, konsulat 1926–1934, konsulat generalny 1934–1939,
- Odessie – konsulat 1920,
- Władywostoku przy ul. Puszkińskiej 6 (ул. Пушкинская) (1921), ul. Puszkińskiej 33 (1921–1923); konsulat 1920–1924.
Po podniesieniu rangi przedstawicielstwa do poziomu ambasady, w 1934 roku jej siedzibę przeniesiono do pałacu, który został zbudowany w 1910 roku dla kupca Gawriiła Tarasowa przy ul. Spiridinowka 30 (Спиридоновка ул.). W latach 1918–1921 mieścił się tutaj Komisariat Spraw Zagranicznych (Кoмисcариат по иностранным делам), w latach 1921–1923 Amerykańska Organizacja Pomocy (American Relief Administration– АРА), a do 1934 roku Sąd Najwyższy ZSRR (Верховный суд СССР). 17 września 1939 roku władze ZSRR cofnęły akredytację personelowi ambasady, który 9 października 1939 roku opuścił Moskwę. Wkrótce po tym w tym budynku ulokowano niemiecką misję wojskową.
Lata 1941–1943
Po podpisaniu układu Sikorski-Majski wznowiono działalność ambasady, umieszczając ją w dotychczasowej moskiewskiej siedzibie przy ul. Spiridinowka 30 oraz konsulatu przy ul. III Mieszczanskiej 32/34. Po ewakuacji rządu i korpusu dyplomatycznego w 1941 roku do Kujbyszewa, ambasada przeniosła się do pałacyku z 1900 roku (proj. A.A. Szczerbaczewa) dr Ericha Gustowicza Erna przy ul. Czapajewskiej 165 (Чапаевская ул.). Według niektórych źródeł, w latach dwudziestych znajdował się tutaj jeden z oddziałów Czeka/GPU guberni samarskiej. Z okazji planowanej wizyty gen. Władysława Sikorskiego, ambasadzie przydzielono dodatkowy budynek. Ambasada utrzymywała sieć delegatur w stolicach poszczególnych republik i obwodów – 10 we wrześniu 1941, 20 w styczniu 1942:
Tylko 9 z delegatów posiadało status dyplomatyczny. Ich przedstawicielami w terenie była także sieć kilkuset tzw. „mężów zaufania” – 387 w grudniu 1942 roku. Latem tego roku władze radzieckie podjęły decyzję o likwidacji delegatur (około 200 osób personelu) i ich aresztowaniu. Decyzję o zamknięciu samej ambasady strona radziecka podjęła 25 kwietnia 1943 roku, a personel opuścił Kujbyszew 5 maja 1943 roku. Obecnie w budynku byłej ambasady mieści się przychodnia Samarskiego Obwodowego Szpitala Klinicznego nr 2 (Самарская областная клиническая больница № 2).
W latach 1943–1944 interesy RP na terenie ZSRR reprezentowało w ograniczonym zakresie Poselstwo Australii.
Okres od 1944 r.
W styczniu 1944 roku Sekretariat Komitetu Centralnego WKP (b) powołał tajne Centralne Biuro Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP (b), mające pełnić rolę nadrzędnego organu kierującego sprawami polskimi w ZSRR. Po zawarciu porozumienia o wzajemnych stosunkach, działało ono od sierpnia 1944 roku jako przedstawicielstwo PKWN/PPR w Moskwie. W 1945 roku zostało podniesione do rangi ambasady. Po raz trzeci umieszczono ją w pałacu przy ul. Spiridinowka 30, zmieniając jedynie adres na ul. Adama Mickiewicza (ул. Адама Мицкевича), obecnie Bolszoj Patriarszyj per. (Большой Патриарший пер.). Od 1979 roku budynek ten jest w zarządzie Instytutu Afryki (институт Африки). Według innych źródeł przedstawicielstwo PPR funkcjonowało do 1948 roku.
W latach 70. XX wieku zrealizowano projekt z 1969 roku autorstwa Jana Bogusławskiego, wspólnie z Waldemarem Hincem i Wojciechem Kowalczykiem, dotyczący nowej siedziby polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego przy ul. Klimaszkina.
W okresie PRL w Moskwie działało:
- Biuro Pełnomocnika Rządu PRL do Spraw Repatriacji Polaków z ZSRR (1955–1960)
- oraz przedstawicielstwa
- przy Sztabie Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego, Moskwa, pr. Leningradskij (Ленинградский проспект) 41 (1955–1991)
- przy Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, Moskwa, ul. Nowy Arbat (Новый Арбат) 36/9 (1949–1991)
- przy Komitecie Bezpieczeństwa Państwowego – KGB (Комитет государственной безопасности), Grupa Operacyjna nr 2 „Wisła” z siedzibą w budynku Ambasady PRL oraz w siedzibie Rejonowego Zarządu KGB – Krasnaja Priesnja przy ul. Kołpacznyj (Колпачный переулок) (1961–1990).
W 1997 roku otwarto Konsulat Generalny w Irkucku.
Zobacz też
- Ambasada Rosji w Polsce
- Polsko-Rosyjska Izba Handlowo-Przemysłowa
- Sowpoltorg
- Biuro Pełnomocnika Polskiego Czerwonego Krzyża w ZSRR
Przypisy
Bibliografia
Mirosław Golon: Moskwa, Kijów, Mińsk, Leningrad, Wilno…, Problem utworzenia i działalności polskich placówek konsularnych w ZSRR w latach 1944–1972, [w:] Mieczysław Wojciechowski (red.), Polska polityka wschodnia w XX wieku, Włocławek-Toruń 2004, s. 201–237
BeataB. Szubtarska BeataB., Ambasada polska w ZSRR w latach 1941–1943, Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2005, s. 205, ISBN 83-7181-368-6, OCLC 69461198 .
WojciechW. Skóra WojciechW., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006, s. 953, ISBN 83-7441-410-3, ISBN 978-83-7441-410-4, OCLC 169574100 .
Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator. Tom I. Europa 1918-2006, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Archiwum/Wydawnictwo Askon, Warszawa 2007, s. 584, ISBN 978-83-7452-019-5.
Marcin Kruszyński: Ambasada w Moskwie 1921–1939, IPN, Warszawa 2010, s. 366, ISBN 978-83-7629-156-7.
Linki zewnętrzne
Strona ambasady
Archiwalna strona Ambasady. moskwa.msz.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-10)].
Особняк Г.А.Тарасова на Спиридоновке
