Ambasada Rosji w Polsce

Ambasada Rosji w Polsce, znana jako Ambasada Federacji Rosyjskiej (ros. Посольство России в Польше), to rosyjska placówka dyplomatyczna zlokalizowana w Warszawie przy ulicy Belwederskiej 49.

Podział organizacyjny

Na terenie Polski działają również następujące przedstawicielstwa:

Przedstawicielstwo Handlowe Federacji Rosyjskiej w Rzeczypospolitej Polskiej (ros. Торговое представительство Российской Федерации в Польше), ul. Belwederska 25
Wydział Konsularny (ros. Консульский отдел), ul. Belwederska 25
Konsulat Generalny w Gdańsku (ros. Генеральное консульство России в Гданьске), ul. Batorego 15
Konsulat Generalny w Krakowie (ros. Генеральное консульство России в Кракове), ul. Biskupia 7
Konsulat Generalny w Poznaniu (ros. Генеральное Консульство России в Познани), ul. Bukowska 53a
Dom Rosyjski w Warszawie (ros. Русский дом в Варшаве), ul. Belwederska 25 (dawniej Rosyjski Ośrodek Nauki i Kultury w Warszawie)
Szkoła Średnia przy Ambasadzie Rosji (ros. Средняя школа при Посольстве России в Польше), Warszawa, ul. Beethovena 3 (1953)

Historia przedstawicielstw do 1918

Pierwszym rosyjskim posłem w Polsce był Iwan Czeladnin, który objął stanowisko w 1508 roku. Z biegiem lat, siedziby rosyjskich przedstawicieli zaczęły przekształcać się w formalne urzędy – misje, poselstwa, ambasady i konsulaty.

W przeszłości siedziby te znajdowały się m.in. w:

pałacu Brühla z 1642 roku przy pl. Piłsudskiego, róg Wierzbowej 1 i Fredry (1788–1793)
pałacu Młodziejowskich przy ul. Miodowej 10 (1793–1794)
hotelu d’Europe, znajdującym się w pałacu Borchów przy ul. Miodowej 17–19 (1830–1837)

Konsulaty Rosji działały również w:

Gdańsku (1725–1914), w domu „Zu den drei Bären” przy Langgarten 74, obecnie ul. Długie Ogrody
Lwowie (1897–1914), przy ul. Ossolińskich 4, ob. Стефаника/Stefanyka (1897), ul. Sykstuskiej 65 (1900), ob. Дорошенка/Doroszenki i innych lokalizacjach
Toruń (1885–1914), przy Coppernikusstraße 186, obecnie ul. Mikołaja Kopernika
Szczecinie przy Grüne Schanze 2 (1880), Kirchplatz 4 (1881) i innych miejscach
Wrocławiu (1877–1914), przy różnych adresach, w tym ul. Joachima Lelewela i ul. Powstańców Śląskich

Historia przedstawicielstw do 1941

W latach 1919–1921 w Warszawie istniała Rosyjska Misja Dyplomatyczna, reprezentująca Ogólnorosyjski Rząd Tymczasowy gen. Denikina, z szefem dyplomatycznym na czele. W obliczu zagrożenia podczas Wojny polsko-bolszewickiej, misja była ewakuowana do Poznania.

Stosunki dyplomatyczne między Polską a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką zostały nawiązane na mocy traktatu ryskiego w 1921 roku. W latach 1922–1924 ambasada RFSRR (od 1923 ZSRR) miała siedzibę w hotelu „Rzymskim” przy ul. Focha 1. W 1924 roku zakupiono kamienicę Glassów przy ul. Poznańskiej 15, a w 1934 roku podniesiono status przedstawicielstwa do rangi ambasady. W latach 1939–1941 ambasada nadal pełniła swoją funkcję, aż do zajęcia obiektu przez Niemców. Po 1948 roku budynek stał się siedzibą Ministerstwa Przemysłu i Handlu.

W 1926 roku ZSRR otworzyła konsulaty w Gdańsku, Łodzi i Lwowie.

W Gdańsku konsulat generalny znajdował się przy Langgarten 74 (1926-1941), a we Lwowie w willi Zygmunta Rozwadowskiego przy ul. Nabielaka 15 (1928–1939).

W tym czasie dochodziło do zamachów na przedstawicieli ZSRR, w tym na posła Piotra Wojkowa i konsula generalnego we Lwowie.

Historia przedstawicielstw w okresie II wojny światowej

Oprócz przedstawicielstw w Warszawie i Gdańsku, ZSRR otworzył także konsulat generalny w Krakowie (1939–1941).

Historia przedstawicielstw od 1944

W 1944 roku zawarto porozumienie dotyczące wzajemnych stosunków, co doprowadziło do powołania Przedstawicielstwa Politycznego ZSRR przy PKWN, które początkowo mieściło się w Lublinie, a później w Warszawie. W 1945 roku w Warszawie utworzono Poselstwo ZSRR, które w styczniu 1945 roku podniesiono do rangi ambasady.

W 1946 roku ambasada ZSRR zajmowała kamienicę przy ul. Wileńskiej 13, a następnie przeniosła się do budynku przy al. Szucha 2-4 (1946–1955). Rezydencja ambasadora znajdowała się w Willi „Podlasianka” w Konstancinie. W latach powojennych ZSRR utrzymywał w Polsce sieć konsulatów.

Historia przedstawicielstw od 1991

Po rozpadzie ZSRR i utworzeniu Federacji Rosyjskiej, przedstawicielstwa w Polsce zachowały swoje status quo, zmieniając jedynie adres Konsulatu w Krakowie. Dotychczasowy Dom Radzieckiej Nauki i Kultury zmienił nazwę na Rosyjski Ośrodek Nauki i Kultury w Warszawie, a w 2021 roku na Dom Rosyjski w Warszawie.

Historia obecnego przedstawicielstwa

Obecna siedziba ambasady, zbudowana w latach 1954–1955, znajduje się przy ul. Belwederskiej. Projekt budynku stworzyli architekci Aleksander Piotrowicz Wielikanow oraz Igor Jewgieniewicz Rożyn. Materiały budowlane pochodziły z ZSRR, a budowę zakończono we wrześniu 1955 roku. Kompleks ambasady nawiązuje do klasycystycznych rosyjskich rezydencji pałacowych z XVIII i XIX wieku.

Budynek ma formę pałacu z dwoma bocznymi skrzydłami, o szerokości frontu wynoszącej 100 m, zwieńczony zieloną kopułą i masztami flagowymi. Wnętrze zawiera reprezentacyjne sale, a otoczenie stanowi rozległy park o powierzchni 4 ha.

Przedstawicielstwo Handlowe

do 1945

W skład ambasady zawsze wchodziło przedstawicielstwo handlowe, początkowo jako Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, a później ZSRR. W latach 1930–1935 przedstawicielstwo mieściło się przy ul. Marszałkowskiej 113, a w 1923 roku otwarto oddział w Wolnym Mieście Gdańsku.

po 1945

Bezpośrednio po II wojnie światowej, w 1945 roku, działała Misja Ekonomiczna, która wkrótce została przekształcona w Przedstawicielstwo Handlowe ZSRR. W 1946 roku zakupiono dwa domy przy al. 1 Armii Wojska Polskiego, w których mieściły się biura oraz mieszkania dla pracowników. W 1957 roku zatrudniano 44 osoby, a w 1976 roku przeniesiono się do nowego biurowca przy ul. Belwederskiej 25.

Przedstawicielstwa pozostałe

W Warszawie w 1957 roku istniała delegatura Centralnego Zarządu do Spraw Współpracy Gospodarczej ZSRR oraz inne przedstawicielstwa, takie jak Komisja Planowania ZSRR i Ministerstwo Kolei ZSRR.

Kontrowersje

Polske władze prowadzą spór o użytkowane przez Rosjan nieruchomości, które nie mają uregulowanego stanu prawnego. W 2022 roku władze Warszawy przejęły nieruchomość przy ul. Sobieskiego 100, a w 2016 roku zapadł wyrok sądowy nakazujący wydanie nieruchomości przy ul. Kieleckiej 45, która została przejęta w 2023 roku.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Karol Romer: Zagraniczny korpus dyplomatyczny w Polsce, [w:] Dziesięciolecie Polski Odrodzonej 1918–1928, IKC, Kraków/Warszawa 1928, s. 249–260

Edward Józef Pałyga: Warszawski korpus dyplomatyczny w okresie międzywojennym, [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej 1918–1939, PWN, Warszawa 1973

Romuald Gelles: Konsulaty we Wrocławiu wczoraj i dziś, Wydawnictwo TW „Wratislavia”, Wrocław 1996, s. 192, ISBN 83-86221-07-0.

Jerzy J. Kasprzycki: Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania. Tom I Śródmieście Południowe, Warszawa: Veda, 1996, s. 250, ISBN 83-85584-45-5, OCLC 812695836.

Mirosław Golon: Moskwa, Kijów, Mińsk, Leningrad, Wilno…, Problem utworzenia i działalności polskich placówek konsularnych w ZSRR w latach 1944–1972, [w:] Mieczysław Wojciechowski (red.), Polska polityka wschodnia w XX wieku, Włocławek-Toruń 2004, s. 201–237

Mirosław Golon: Konsulaty radzieckie w Polsce w latach 1945–1956 (konsulat generalny w Gdańsku i konsulat w Krakowie), [w:] Zakończenie II wojny światowej. Polityka i dyplomacja międzynarodowa 1945–2005, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006

Mirosław Golon: Radzieckie służby dyplomatyczne i konsularne w Polsce w latach 1944–1961, czasopismo Czasy Nowożytne, Tom XX, Rok 2007, s. 166–251

Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator. Tom I. Europa 1918–2006, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Archiwum/Wydawnictwo Askon, Warszawa 2007, s. 584, ISBN 978-83-7452-019-5.

Jerzy S. Majewski: Pierwszy socrealistyczny budynek w stolicy, Gazeta Wyborcza, 15 maja 2009

Tomasz Bareja: Ambasada Rosji, 9 listopada 2011

Ryszard Techman: Konsulat radziecki w Szczecinie w latach 1948–1960, Przegląd Zachodniopomorski, tom XXVII (LVI), rok 2012, zeszyt 3, s. 111–154

Mariusz Rzeszutko: Konsulaty w Krakowie, Historia i działalność, Petrus, Kraków 2014, s. 174, ISBN 978-83-7720-051-3.