Amazonka zmienna

Amazonka zmienna (Amazona autumnalis)

Amazonka zmienna, znana również jako Amazona autumnalis, to gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae), który występuje w Ameryce Południowej, Centralnej oraz w Meksyku.

Te papugi często są hodowane jako ptaki ozdobne. Wśród hodowców powszechnie funkcjonuje nazwa amazonki żółtolice, jednak powinna być ona używana jedynie w kontekście konkretnego podgatunku.

Podgatunki i obszar występowania

Systematyka tego gatunku budzi kontrowersje. Tradycyjnie wyróżnia się cztery podgatunki A. autumnalis:

A. autumnalis autumnalis (Linnaeus, 1758) – amazonka zmienna – występuje od wschodniego Meksyku do północnej Nikaragui;
A. autumnalis salvini (Salvadori, 1891) – rozprzestrzeniona od północnej Nikaragui do południowo-zachodniej Kolumbii oraz północno-zachodniej Wenezueli;
A. autumnalis lilacina R. Lesson, 1844 – amazonka żółtolica – zamieszkuje zachodni Ekwador;
A. autumnalis diadema (von Spix, 1824) – amazonka diademowa – izolowana populacja w północno-zachodniej Brazylii.

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje amazonkę diademową za odrębny gatunek, Amazona diadema. Natomiast Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wyodrębnia także amazonkę żółtolica (Amazona lilacina) jako osobny gatunek.

Gatunek został introdukowany w południowo-zachodniej Kalifornii (okolice Los Angeles), północno-wschodnim Meksyku oraz w Mieście Meksyk.

Morfologia

Amazonki zmienne osiągają długość około 34 cm, a ich masa ciała wynosi od 314 do 485 g (amazonka diademowa waży od 450 do 550 g).

Opis podgatunku nominatywnego: W upierzeniu dominują odcienie zieleni. Czoło oraz kantarek są czerwone, a wierzch głowy jest jasnoniebieski. Górna część policzków oraz pokrywy uszne mają kolor żółty. Na skrzydłach występuje czerwone lusterko. Pióra na karku i piersi mają ciemniejsze brzegi, co tworzy łuskowaty wzór. Podstawa górnej części dzioba jest bladożółta, reszta jest szara, a tęczówka ma kolor żółty, otoczona białą skórą wokół oczu.

Podgatunek A. a. salvini charakteryzuje się mniejszą ilością lub brakiem żółtej barwy. Podstawa ogona jest czerwona, a obrączka oczna bladożółta.

Amazonki żółtolice przypominają A. a. salvini, lecz ich dziób jest czarny, a górna część policzków oraz pokrywy uszne mają kolor żółtozielony.

Amazonki diademowe różnią się od A. a. salvini brakiem czerwonych piór u podstawy ogona oraz całkowitym brakiem żółtego koloru na policzkach.

Samce i samice amazonek zmiennych wyglądają identycznie. Młode osobniki są ciemniejsze i mają mniej czerwieni. U podgatunku nominatywnego policzki oraz pokrywy uszne są w odcieniach zielono-żółtych.

Ekologia i zachowanie

Amazonki zmienne prowadzą koczowniczy tryb życia. W sezonie lęgowym preferują lasy deszczowe, natomiast poza sezonem przenoszą się na tereny otwarte. Żyją w parach lub w luźnych grupach. Ich habitat znajduje się zazwyczaj poniżej 800 m n.p.m., w pobliżu rzek. Pożywienie zdobywają głównie w koronach drzew, a ich dieta obejmuje: figi, pomarańcze, mango, owoce palm, ziarna kawy oraz nasiona.

Sezon lęgowy amazonek zmiennych różni się w zależności od regionu. Gniazdują w dziuplach na najwyższych partiach drzew, gdzie samica składa 3 jaja. Inkubacja trwa około 26 dni, a młode opuszczają gniazdo po 8–9 tygodniach. Żyją nawet do 75 lat.

Status i zagrożenia

Obecnie (2020) IUCN klasyfikuje amazonkę zmienną jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Amazonki żółtolice oraz diademowe, traktowane przez IUCN jako odrębne gatunki, mają przypisane oddzielne kategorie zagrożenia. Do 2020 roku oba taksony były uznawane za zagrożone (EN – Endangered). Od 2020 roku amazonka diademowa jest klasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski, natomiast amazonka żółtolica jako gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically endangered). Populacja wszystkich trzech taksonów jest w trendzie malejącym. Główne zagrożenia, przed którymi stają te papugi, to nielegalny handel oraz utrata naturalnych siedlisk w wyniku nadmiernej wycinki lasów równikowych oraz namorzynowych.