Amazonka
Amazonka (super-hetman) to nietypowa figura szachowa, która ma zdolność poruszania się jednocześnie jak skoczek i hetman. Jej nazwa pochodzi od wizji królowej (potocznie określanej jako hetman), która zdaje się być umieszczona na koniu, co przywołuje skojarzenia z amazonkami.
Amazonka występuje w różnych wersjach szachów oraz w różnorodnych zadaniach szachowych. Gdy jest jedyną figurą, może zamatować przeciwnika jak król, ale również ma zdolność ochrony własnego króla, jeśli ten jest obecny na planszy.
Historia
W XV wieku hetman poruszał się w sposób typowy dla klasycznych szachów arabskich – o jedno pole na ukos. Królowa Hiszpanii, Izabela I Kastylijska, zauważyła ten problem i uznała, że figura zwana królową jest zbyt słaba, porównując ją do piona. W efekcie nadano hetmanowi ruch gońca i wieży, co uczyniło go znacznie silniejszym. Później niektórzy wzbogacili go o ruch skoczka, ale ta wersja nie zdobyła popularności, ponieważ mogła zamatować króla bez wsparcia innych bierek (szczególnie gdy król znajdował się na brzegu planszy).
Maharadża i sipaje
Na przełomie XIX wieku w Indiach powstała wariacja szachów znana jako maharadża i sipaje, w której jedna strona grała amazonką, a druga posługiwała się standardowymi figurami. Biały gracz umieszczał maharadżę na dowolnym polu, które nie było atakowane, i rozpoczynał partię. Sipajom trudno było pokonać maharadżę, ponieważ w tej odmianie nie było roszady ani promocji.
Aby wygrać z amazonką, można ustawić figury w taki sposób, aby jak najwięcej pól było atakowanych. Jednym z przykładów jest układ przedstawiony na Diagramie 2. Białe pola wskazują dwa jedyne nieszachowane miejsca na planszy, po których amazonka będzie musiała się poruszać. Aby osiągnąć taki stan, należy przemieszczać figury jedynie po polach chronionych, co uniemożliwia maharadży ich zbicie (w przeciwnym razie byłby w macie). Oto możliwy układ:
Sc6
Sf6
a5
h5
Wa6
Wh6
Wb6
Wg6
d5
Hd6
He5
Hd4
Wb2
Wg1
Aby zamatować maharadżę, wystarczy tylko zaangażować gońce do walki.
Siła w grze
Amazonka może poruszać się w szesnastu niezależnych kierunkach, kontrolując aż do 35 pól na planszy 8×8, co stanowi ponad połowę dostępnego obszaru. Dla porównania, najsilniejsza figura w klasycznych szachach – hetman – porusza się w ośmiu kierunkach i atakuje do 27 pól. Dlatego skuteczność amazonki jest niezwykle wysoka. Jeśli jeden z graczy dysponuje amazonką i królem, a drugi tylko królem, silniejsza strona przy optymalnej grze może zamatować przeciwnika w ciągu maksymalnie czterech posunięć (podczas gdy król i hetman mogą potrzebować dziesięciu ruchów). Końcówki z figurami: król i amazonka przeciw królowi oraz lekkiej figurze (goniec, skoczek) oraz król i amazonka przeciw królowi i wieży są zdecydowanie korzystne dla silniejszej strony. Z kolei końcówka z królem i amazonka przeciw królowi i hetmanowi z reguły kończy się remisem z powodu wiecznego szacha, ale obrona nie jest łatwa. W przeciwieństwie do hetmana, amazonka, wspierana przez swojego króla, ma zdolność przełamywania obrony, gdy słabsza strona posiada króla i dwa skoczki.
Hetman wspierany przez lekką figurę jest słabszy od amazonki, natomiast hetman z pomocą wieży ma przewagę, co pozwala ocenić siłę tej nietypowej figury na około 13 punktów w klasycznej skali (hetman – 9, wieża – 5, lekka figura – 3, pion – 1).
Zobacz też
Bibliografia
Marek Penszko. Powrót amazonek. „Wiedza i Życie”. 11 (911), s. 72–73, 2010-11. Prószyński Media. ISSN 0137-8929. (pol.).
Dave McCooey. Fairy endgames. link
