Amazone (1931)

Amazone (Q161)

Amazone (Q161) to francuski dwukadłubowy okręt podwodny, który powstał w okresie międzywojennym oraz podczas II wojny światowej. Jest to jedna z dziewięciu jednostek typu Diane. Okręt został zwodowany 28 grudnia 1931 roku w stoczni Ateliers et Chantiers de la Seine-Maritime w Le Trait, a do służby w Marine nationale wszedł 12 października 1933 roku. Pełnił służbę na Atlantyku i Morzu Północnym, brał udział w kampanii norweskiej, a po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami znalazł się pod kontrolą rządu Vichy. Okręt uczestniczył w próbie odparcia desantu Aliantów w Afryce Północnej, a w grudniu 1942 roku wszedł do marynarki Wolnych Francuzów. Ostatecznie, 26 kwietnia 1946 roku, jednostka została sprzedana na złom.

Projekt i budowa

Okręt Amazone został zamówiony w ramach programu rozbudowy francuskiej floty z 1927 roku. Zaprojektowany przez Marie-Augustina Normanda i Fernanda Fenaux, był ulepszoną wersją 600-tonowych okrętów typu Sirène, Ariane i Circé, charakteryzującą się wypornością 630 ton. Usunięto większość wad wcześniejszych modeli, a nowe jednostki wyróżniały się wysoką manewrowością oraz krótkim czasem zanurzenia; poprawiono również warunki bytowe załóg.

Budowa Amazone miała miejsce w stoczni Ateliers et Chantiers de la Seine-Maritime w Le Trait (numer stoczniowy 56). Stępkę okrętu położono 14 stycznia 1929 roku, a zwodowanie miało miejsce 28 grudnia 1931 roku.

Dane taktyczno-techniczne

Amazone była średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej. Długość między pionami wynosiła 64,4 metra, szerokość 6,2 metra, a zanurzenie 4,3 metra. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 571 ton, natomiast w zanurzeniu 809 ton. Okręt był napędzany na powierzchni przez dwa czterosuwowe silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1400 KM, a pod wodą przez dwa silniki elektryczne o mocy 1000 KM. Dwuśrubowy układ napędowy umożliwiał osiągnięcie prędkości 14 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu. Zasięg wynosił 2300 Mm przy prędkości 13,5 węzła w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 82 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu. Zbiorniki paliwa mogły pomieścić 65 ton oleju napędowego, a maksymalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów.

Okręt był wyposażony w osiem wyrzutni torped: trzy stałe kalibru 550 mm na dziobie, jedną zewnętrzną kalibru 550 mm na rufie, podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 550 mm oraz podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm. Łącznie jednostka mogła przenosić dziewięć torped, w tym siedem kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm. Uzbrojenie artyleryjskie składało się z działa pokładowego kalibru 75 mm M1928 L/35 umieszczonego przed kioskiem oraz pojedynczego wielkokalibrowego karabinu maszynowego Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76. Dodatkowo, okręt był wyposażony w hydrofony.

Załoga Amazone składała się z 3 oficerów oraz 38 podoficerów i marynarzy.

Służba

Okręt Amazone wszedł do służby w Marine nationale 12 października 1933 roku, otrzymując numer burtowy Q161. W momencie wybuchu II wojny światowej pełnił służbę na Atlantyku, będąc częścią 16. dywizjonu okrętów podwodnych stacjonujących w Cherbourgu (razem z siostrzanymi Antiope, La Sibylle i Orphée). Dowódcą okrętu w tym czasie był kpt. mar. R.H.G. Richard.

17 marca 1940 roku Amazone, Antiope i La Sibylle, w towarzystwie okrętu-bazy okrętów podwodnych Jules Verne, wypłynęły z Brestu, kierując się przez Cherbourg do Harwich. Początkowo jednostki były eskortowane przez francuski niszczyciel Foudroyant oraz okręt hydrograficzny Amiral Mouchez, a następnie przez brytyjski niszczyciel HMS Codrington (D65) oraz polskie OORP Burza, Błyskawica i Grom, docierając do portu docelowego 22 marca. W skład Home Fleet włączono 10. Flotyllę okrętów podwodnych, której obszarem działania było Morze Północne.

4 kwietnia Amazone wypłynęła z Harwich na swój pierwszy patrol w rejon Wysp Fryzyjskich, powracając do bazy 12 kwietnia. 16 kwietnia okręt wyszedł na drugi patrol wojenny, wracając do bazy 28 kwietnia. Trzeci rejs bojowy jednostki na Morzu Północnym rozpoczął się 6 maja; po ataku Niemiec na Francję, Belgię i Holandię, w nocy z 10 na 11 maja rejon patrolowania Amazone został zmieniony na wody na zachód od Texel. 11 maja o godzinie 23:59 załoga Amazone wystrzeliła dwie torpedy w kierunku okrętu podwodnego, który został rozpoznany jako niemiecki, a okazał się sojuszniczym HMS Shark (54S). Na szczęście żadna z torped nie trafiła w cel. Okręt powrócił do Rosyth 20 maja. 24 maja jednostka trafiła do stoczni na krótki remont, a 28 maja zawinęła do Dundee. 4 czerwca 1940 roku Amazone oraz inne francuskie okręty podwodne biorące udział w kampanii norweskiej opuściły Dundee i powróciły do Brestu, eskortowane przez brytyjskie niszczyciele HMS Bedouin i HMS Ashanti.

W czerwcu 1940 roku Amazone znajdowała się w składzie 16. dywizjonu okrętów podwodnych w Brestcie, a jej dowódcą był wciąż kpt. mar. Richard (okręt przechodził remont). 18 czerwca, w obliczu zbliżających się wojsk niemieckich do portu w Brestcie, Amazone ewakuowała się do Casablanki (razem z innymi okrętami podwodnymi, takimi jak Casabianca, Sfax, Persée, Poncelet, Ajax, Circé, Thétis, Calypso, Amphitrite, Antiope, La Sibylle, Orphée i Méduse). 11 września Amazone i La Sibylle patrolowały w pobliżu Casablanki, jednak nie nawiązały kontaktu z brytyjskimi okrętami przygotowującymi się do operacji Menace. W listopadzie 1940 roku jednostka stacjonowała w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi Sidi Ferruch, Méduse, Antiope, Amphitrite, Orphée, La Sibylle i Sfax).

W listopadzie 1942 roku, w momencie lądowania aliantów w Afryce Północnej, Amazone miała swoją bazę w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi Sidi Ferruch, Le Conquérant, Le Tonnant, Antiope, Orphée, Méduse, Amphitrite, La Psyché, La Sibylle i Oréade). Rankiem 8 listopada okręt otrzymał rozkaz zaatakowania jednostek inwazyjnych i w zanurzeniu opuścił port między 7:10 a 8:30. Dowodzony przez kmdra ppor. Verdaveine, Amazone tuż po godzinie 10:00 wystrzelił w kierunku amerykańskiego krążownika lekkiego USS Brooklyn (CL-40) salwę składającą się z czterech lub pięciu torped, jednak wszystkie zostały wymanewrowane. Po ataku okrętowi udało się uniknąć zatopienia i przedrzeć do Dakaru. W grudniu 1942 roku jednostka weszła w skład marynarki Wolnych Francuzów.

W lutym 1943 roku Amazone wypłynęła z Dakaru w rejs na Bermudy, a następnie do USA, gdzie od marca do października 1943 roku w stoczni Philadelphia Naval Shipyard przeszedł remont i modernizację (w tym wymianę wkm kal. 13,2 mm na pojedyncze działko przeciwlotnicze Oerlikon kal. 20 mm Mk II/IV). Po zakończeniu remontu, od listopada 1943 roku do lutego 1944 roku, jednostka uczestniczyła w ćwiczeniach na wodach wokół Bermudów. W lutym 1944 roku Amazone ponownie trafiła do Philadelphia Naval Shipyard na remont, który zakończono na początku października. 15 października okręt wszedł na mieliznę nieopodal Nowego Jorku, skąd został ściągnięty i przeholowany do New London następnego dnia. 21 października jednostka po raz trzeci dotarła do stoczni w Filadelfii, na holu USS ATR-8, a remont trwał do 7 grudnia 1944 roku. 12 grudnia okręt przybył do Key West, skąd 12 lipca 1945 roku wypłynął w rejs do Casablanki, osiągając port przeznaczenia przez Bermudy i Azory 19 sierpnia.

Amazone została sprzedana na złom 26 kwietnia 1946 roku.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Ivan Gogin: DIANE 2nd class submarines (1932-1934). Navypedia. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: FR Amazone. Allied Warships. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MARCH 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Sunday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 1 of 4) Monday 1st – Sunday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 2 of 4) Monday 8th – Sunday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 3 of 4) Monday 15th – Sunday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1940 (Part 4 of 4) Monday 22nd – Tuesday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 1 of 4) Wednesday 1st – Tuesday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 2 of 4) Wednesday 8th – Tuesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 3 of 4) Wednesday 15th – Tuesday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 4 of 4) Wednesday 22nd – Friday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 1 of 4) Saturday 1st – Friday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th – Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 1 of 2) Sunday 1st – Saturday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: Burza nad Atlantykiem. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 2002. ISBN 83-86776-65-X.
• Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, November. Chronik des Seekrieges 1939–1945. [dostęp 2020-05-02]. (niem.).