Amarylis (Amaryllis L.)
Amarylis (Amaryllis L.) to rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych, który obejmuje dwa gatunki pochodzące z Afryki Południowej. Gatunek amarylis nadobny występuje endemicznie w Cape Floral w Prowincji Przylądkowej Zachodniej. Ze względu na popularność tego gatunku jako rośliny ozdobnej, został wprowadzony do Ameryki Północnej, Ameryki Środkowej, Europy, Australii oraz Nowej Zelandii. W 1998 roku, po przeprowadzeniu badań, populacja amarylisów występujących endemicznie na skalnych półkach pustyni Richtersveld w Prowincji Przylądkowej Północnej została uznana za odrębny gatunek – Amaryllis paradisicola, różniący się od amarylisa nadobnego głównie szerszymi i krótszymi, owłosionymi liśćmi oraz większą liczbą kwiatów o nieco innej budowie.
Niestety, nazwa amarylis często mylnie odnosi się do roślin uprawnych z rodzaju zwartnica (Hippeastrum).
Morfologia
Pokrój
Rośliny te są wieloletnimi zielnymi roślinami, które tworzą podziemne cebule.
Liście
Liście są odziomkowe, szerokorównowąskie, dystychiczne oraz jednoroczne.
Kwiaty
Kwiaty są silnie pachnące, lejkowate i zebrane w baldach, który wyrasta na głąbiku, wsparty okrywą z dwóch podsadek. Okwiat ma kształt lejkowaty, zazwyczaj lekko grzbiecisty i nieco zwisły, składa się z sześciu listków. Sześć pręcików ma równowąskie, zakrzywione główki, skierowane do wewnątrz. Zalążnia jest dolna, trójkomorowa, podługowata, z wieloma zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka jest trójdzielna.
Owoce
Owoce przypominają jagody, mają niemal kulisty kształt i zawierają niewielką ilość zielonych lub różowych nasion.
Systematyka i zmienność
Amarylis należy do podplemienia Amaryllidinae, plemienia Amaryllideae, podrodziny Amaryllidoideae w rodzinie amarylkowatych (Amaryllidaceae).
Gatunki
- Amaryllis belladonna L. – amarylis nadobny
- Amaryllis paradisicola Snijman
Zagrożenie i ochrona
Gatunek A. paradisicola, znany z dwóch małych, odizolowanych subpopulacji, został uznany za gatunek narażony na wyginięcie. Jest zagrożony przez zbieractwo oraz zniszczenia spowodowane przez pawiany. Pawiany, żerując, niszczą owocostany tych roślin. Dodatkowo, znaczna degradacja pastwisk w Richtersveld z powodu nadmiernego wypasu sprawia, że pawiany są zmuszone do poszukiwania pożywienia w obszarach niedostępnych dla zwierząt gospodarskich, takich jak siedliska tego gatunku. Roślina ta jest także narażona na zbieractwo w celach medycyny naturalnej, chociaż zasięg tego zagrożenia nie jest dokładnie znany.
Nazewnictwo
Etymologia nazwy naukowej
Nazwa rodzajowa tej rośliny wywodzi się od imienia pastereczki, która pojawia się w poezji Wergiliusza.
Synonimy
- Belladonna (Sweet ex Endl.) Sweet ex Harvey
- Coburgia Herb.
- Liliago Heist.
- Lilionarcissus Trew
Uprawa
Amarylis nadobny jest szeroko uprawianą rośliną ozdobną. Należy jednak zaznaczyć, że nazwa amarylis jest często mylnie stosowana w odniesieniu do roślin z rodzaju zwartnica.
