Amarna

Amarna – Wprowadzenie

Amarna, w staroegipskim znana jako Achetaton, to miejscowość położona nad środkowym odcinkiem Nilu, na wschodnim brzegu, około 320 km na południe od Kairu. Stanowi jedno z kluczowych miejsc archeologicznych w Egipcie. W latach 1358–1340 p.n.e. reformator religijny, faraon Amenhotep IV (znany jako Echnaton), zbudował tam stolicę swojego królestwa oraz główny ośrodek nowej religii. Po jego śmierci miasto zostało opuszczone.

Ruiny stolicy zostały zniszczone, jednak dostarczyły archeologom wielu cennych odkryć. W centralnej części miasta wzniesiono Wielką Świątynię, gdzie Echnaton i jego żona składali ofiary Atonowi, oraz Wielki Pałac. Nieopodal znajdowało się Archiwum Państwowe, w którym w 1887 roku odkryto tabliczki klinowe z korespondencją dyplomatyczną, znane jako Listy z Amarny. Cały kompleks budowli państwowych otaczały dzielnice willowe urzędników, warsztaty oraz pracownie, w tym miejsce związane z Totmesem, w której odnaleziono słynne popiersie Nefertiti, a także kopalnie alabastru.

Grobowce w pobliżu Amarny

W okolicy znajdują się dwa zespoły grobowców:

Północny, położony około 3 km na północ, z grobowcami m.in.:

Huya, nadzorca królewskiego haremu i ochmistrz królowej Teje, bogato zdobiony płaskorzeźbami przedstawiającymi głównie sceny z uczt;
Meri-Re, wielki kapłan, z płaskorzeźbą przedstawiającą Echnatona na tle Wielkiej Świątyni oraz miasta;

Południowy, znajdujący się około 8 km na południe, z grobowcami m.in.:

Aja, wezyr Echnatona, bogato zdobiony malowidłami ilustrującymi kluczowe sceny z życia wezyra, w tym moment odbierania ceremonialnych naszyjników od Echnatona i Nefertiti;
Mahu, szef policji Echnatona, z płaskorzeźbami przedstawiającymi jego obowiązki.

Od lat osiemdziesiątych XIX wieku na terenie Amarny prowadzone były prace wykopaliskowe przez takich badaczy jak: Urbain Bouriant, W.M. Flinders Petrie oraz Ludwig Borchardt.

Nazwa miasta stała się inspiracją dla określenia stylu w sztuce egipskiej, znanego jako okres amarneński.

Historia wykopalisk

1714 – Claude Sicard, francuski jezuita i archeolog, po podróży wzdłuż doliny Nilu, opisuje pierwszą znalezioną stelę z Amarny.
1798–1799 – francuska ekspedycja naukowa, wysłana przez Napoleona, sporządza pierwszą mapę starożytnego miasta.
1824 – wykopaliska prowadzone przez Johna Gardnera Wilkinsona.
1833 – szkocki podróżnik Robert Hay przeprowadza wykopaliska w południowej części osady.
1843–1845 – pruska ekspedycja archeologiczna pod kierownictwem Richarda Lepsiusa.
1887 – odkrycie Listów z Amarny.