Amarantka skalna (Lagonosticta virata)
Amarantka skalna, znana pod nazwą Lagonosticta virata, to gatunek niewielkiego ptaka z rodziny astryldowatych (Estrildidae). Można ją spotkać w południowo-wschodnim Senegalu oraz w południowym Mali. Gatunek ten nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Gatunek został po raz pierwszy opisany przez George’a Latimera Batesa w 1932 roku. Holotyp pochodzi z rejonów Koulikoro w Mali i był to samica odłowiona 25 czerwca 1928 roku. Autor nadał mu nazwę Lagonosticta rubricata virata, uznając amarantkę skalną za podgatunek amarantki zmiennej (L. rubricata). Obecnie (stan na 2020 rok) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny klasyfikuje ją jako odrębny i monotypowy gatunek, co jest zgodne z opinią autorów HBW. W przeszłości niektórzy naukowcy łączyli amarantkę skalną z amarantkami czadyjską (L. umbrinodorsalis) oraz skromną (L. rhodopareia) w jeden gatunek.
Morfologia
Długość ciała amarantki skalnej wynosi od 10 do 11 cm, a masa ciała waha się między 8,5 a 10,9 g. U samca wierzch głowy oraz górne partie ciała mają kolor brązowoszary, podczas gdy kuper i nasada ogona przyjmują intensywną karminowoczerwoną barwę. Sterówki są czarne, z zewnętrznymi mającymi czerwone krawędzie. Po bokach piersi i w górnej części boków ciała znajdują się białe kropki, o zmiennym natężeniu. Brzuch ma kolor szary, a pokrywy podogonowe są czarne. Przód głowy oraz spód ciała są intensywnie czerwone. Dziób jest niebieskawy z czarną końcówką, często z całkowicie czarnym wierzchem. Na głowie widoczna jest wąska różowawa obrączka oczna. Samica ubarwiona jest podobnie do samca, jednak charakteryzuje się jaśniejszym upierzeniem.
Zasięg występowania
Według danych BirdLife International, zasięg występowania amarantki skalnej wynosi około 368 tys. km². Obejmuje on południowo-wschodni Senegal oraz południowe Mali. W Senegalu do 2011 roku gatunek ten stwierdzono jedynie trzykrotnie: pierwszy okaz został pozyskany w maju 1966 roku, a jedną parę zaobserwowano w listopadzie 2009 roku. W kwietniu 2011 roku złapano jednego osobnika podczas badań terenowych. Zasięg w Mali rozciąga się wzdłuż górnego Nigru, od Mopti na południe aż do Bamako oraz granicy z Gwineą. Na podstawie dostępnej wiedzy o wymaganiach środowiskowych amarantki skalnej można przypuszczać, że może ona występować także w południowo-zachodnim Mali oraz północno-wschodniej Gwinei.
Ekologia i zachowanie
Amarantki skalne preferują półpustynne, skaliste tereny z krzewami, trawami i zaroślami, a także skaliste zbocza. Często można je spotkać na kamieniach w suchych lasach. Żywią się głównie nasionami traw, ale prawdopodobnie także małymi owadami, zwłaszcza termitami. W niewoli zaobserwowano, że chętnie skubią liście niektórych roślin oraz rosnące trawy.
Lęgi
Okres lęgowy amarantki skalnej przypada na miesiące od lipca do grudnia. Do 2001 roku w naturze nie odnaleziono gniazda. W warunkach hodowlanych ptaki te składały od 3 do 5 jaj. Wymiary sześciu jaj wynoszą od 14 do 16 mm na 11 do 12 mm. Inkubacja rozpoczyna się po złożeniu ostatniego jaja i trwa od 10 do 11 dni, co jest krótszym czasem w porównaniu do szacowanego okresu wysiadywania w warunkach naturalnych, który wynosi 11–13 dni. W pierwszym lęgu samica złożyła 3 jaja, z których jedno się nie wykluło, a jedno pisklę nie przeżyło. Para kopulowała codziennie, a podczas wychowywania poprzedniego lęgu – z jednym pisklęciem – samica złożyła kolejne 4 jaja w ramach drugiego lęgu. Młode z pierwszego lęgu w wieku 25–26 dni zaczęło samodzielnie poruszać się po klatce i zbierać nasiona, jednak nadal było karmione przez ojca. W wieku 36–37 dni stało się w pełni samodzielne, choć miało jeszcze całkowicie szare upierzenie oraz krótki ogon. Prawdopodobnie wdówka uboga (Vidua larvaticola) jest pasożytem lęgowym amarantek skalnych, a niektóre populacje wcześniej miały amarantki czarnolice (L. larvata) jako gospodarzy. Do 2003 roku nie znaleziono lęgów amarantek skalnych z jajami lub młodymi wdówkami ubogimi, ale wiadomo, że w pieśniach wdówek ubogich wplecione są wszystkie dźwięki samców L. virata, a młode wdówki ubogie uczą się pieśni swoich przybranych rodziców.
Status i zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje amarantkę skalną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 1998 roku (stan na 2020). W 1994 roku otrzymała klasyfikację „gatunek niższego ryzyka/bliski zagrożenia”. BirdLife International wskazuje, że trend liczebności populacji jest prawdopodobnie stabilny. Zgodnie z oceną autorów HBW, gatunek ten jest od nieczęstego do lokalnie pospolitego. Główne zagrożenie dla amarantek skalnych stanowi przekształcanie ich środowiska życia, a dodatkowo są one sprzedawane przez lokalnych handlarzy. Na podstawie zdjęć satelitarnych można stwierdzić, że w Mali i wschodnim Senegalu amarantki skalne mogą występować w podobnych warunkach i być równie powszechne.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Zdjęcia amarantki skalnej. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia amarantki skalnej w African Bird Club.
Przykład śpiewu amarantki skalnej.
