Aman – Wywiad Wojskowy Izraela
Aman (hebr. אמ”ן; skrót od אגף המודיעין, Agaf ha-Modi’in, co oznacza Skrzydło Wywiadowcze) to wywiad wojskowy Izraela, który powstał w maju 1948 roku. Jego początki związane są z Departamentem Wydziału Operacyjnego Sztabu Generalnego Armii Obrony Izraela, a jego działalność jest kontrolowana przez ministra obrony i podlega Szefowi Sztabu Generalnego.
Utworzenie wywiadu wojskowego w Izraelu
W 1953 roku Aman został przekształcony w samodzielny wydział i przyjął nazwę Agaf ha-Modi’in. Obecnie zatrudnia około 7 tysięcy pracowników, zarówno wojskowych, jak i cywilnych. Jego znaczenie dla sukcesów wywiadowczych państwa żydowskiego jest nie do przecenienia.
Organizacja dysponuje nowoczesnym sprzętem, w tym zaawansowanymi urządzeniami do podsłuchu, satelitami rozpoznawczymi oraz różnorodną techniką wywiadowczą, w tym metodami maskowanymi.
Dwaj znani izraelscy wywiadowcy, Eli Cohen i Wolfgang Lotz, mimo że osiągnęli sukcesy w Mosadzie, zostali pozyskani i wyszkoleni przez Aman (choć niektóre źródła sugerują, że Eli Cohen był rekrutowany przez Mosad).
Aman zajmuje się gromadzeniem i analizowaniem informacji dotyczących wojskowości, geografii, elektroniki oraz technologii wojskowej, a także strategii i innych aspektów związanych z różnymi państwami i organizacjami, szczególnie z uwzględnieniem krajów arabskich. Działa także w obszarze zwalczania zagrożeń, na przykład poprzez działania Mista’arawim. Aman prowadzi również rozpoznanie polowe, wywiad w ramach dyplomacji w ataszatach obrony oraz działania nielegalne (rozpoznanie osobowe) oraz techniczne (np. rozpoznanie elektroniczne i obrazowe).
Schemat organizacyjny Amanu
Początkowo w strukturze organizacyjnej Amanu istniały następujące piony:
- Departament Zbierania Danych – odpowiedzialny za zdobywanie informacji wywiadowczych
- Wydział Polityczny – zajmujący się organizowaniem wywiadu agenturalnego, w tym Jednostka 131, która prowadziła tajne operacje w krajach arabskich oraz szkolenie żołnierzy do działań nielegalnych.
- Departament ds. Wrogiej Działalności Terrorystycznej (Mador Faha) – odpowiedzialny za infiltrację środowisk palestyńskich
- Wydział Libański
- Departament Bezpieczeństwa Polowego – zajmujący się kontrwywiadem i zabezpieczeniem Armii Obrony Izraela oraz ochroną informacji niejawnych
- Wydział Cenzury Wojskowej – odpowiedzialny za kontrolę informacji w mediach
- Departament Informacyjno-Analityczny – gromadzący dane wywiadowcze i opracowujący informacje zbiorcze
- Jednostka Bezpieczeństwa Łączności Polowej – zajmująca się nasłuchiem radiowym i dekryptażem
- Departament Badań i Rozwoju (Machleket Meszar)
- Wydział Kontaktów Międzynarodowych, utworzony w 1955 roku (Hamadar Habeinleumi) – koordynujący działania attachés wojskowych
- Departament Naukowo-Techniczny – odpowiedzialny za produkcję techniki operacyjnej oraz szyfrów
- Sekcja Techniczna, utworzona w 1955 roku (Hamadar Hatemi) – zajmująca się badaniami nad bronią radziecką
- Jednostka Rozpoznawcza Sztabu Generalnego, utworzona w 1957 roku (Sajjeret Matkal) – siły specjalne Sztabu Generalnego Armii Obrony Izraela, podległe Aman.
W późniejszych latach struktura organizacji przybrała następujący kształt:
- Departament I (Machlekat Hahaka) – produkcja
- Departament II (Haman) – korpus wywiadowczy
- Departament III – sprawy zagraniczne, bezpieczeństwo polowe
- Departament IV – cenzura wojskowa
- Oddział Regionalny
- Biuro Zachodnie ds. Egiptu, Sudanu i Libii
- Wschodnie ds. Iraku, Syrii, Libanu
- Południowe ds. Jordanii, Półwyspu Arabskiego
- Oddział Funkcjonalny – zajmujący się sprawami ekonomicznymi na Bliskim Wschodzie
- Oddział Akt
Doświadczona kadra
Wielu oficerów Amanu ma doświadczenie w służbie w OSS i SIS oraz w SOE, gdzie operowali na tyłach wroga w Afryce Północnej i innych obszarach okupowanych przez państwa Osi.
Niepomyślne początki (skandale i afery)
Początki Amanu były obciążone skandalami, które doprowadziły do dymisji trzech z czterech pierwszych szefów:
- Pierwszy szef Amanu, Isser Be’eri, został usunięty z zajmowanego stanowiska w 1949 roku po tym, jak doprowadził do skazania na śmierć Meira Toubianskiego, oskarżonego o szpiegostwo na rzecz Wielkiej Brytanii.
- W 1955 roku płk Binjamin Gibli musiał zrezygnować z posady szefa Amanu wskutek nieudanej akcji sabotażowej w Egipcie.
- Jego następca, generał Jehoszafat Harkabi, został zdymisjonowany w 1959 roku z powodu złej mobilizacji rezerwy, co miało wpływ na bezpieczeństwo państwa.
Dyrektorzy Amanu
- Isser Be’eri (1948–1949)
- płk Chaim Herzog (1949–1950)
- płk Binjamin Gibli (1950–1955)
- gen. mjr Jehoszafat Harkabi (1955–1959)
- gen. mjr Chaim Herzog (1959–1962)
- gen. mjr Me’ir Amit (1962–1963)
- gen. mjr Aharon Jariw (1964–1972)
- gen. mjr Eli Zeira (1972–1974)
- gen. mjr Szelomo Gazit (1974–1978)
- gen. mjr Jehoszua Sagi (1979–1983)
- gen. mjr Ehud Barak (1983–1985)
- gen. mjr Amnon Lipkin-Szachak (1986–1991)
- gen. mjr Uri Sagi (1991–1995)
- gen. mjr Mosze Ja’alon (1995–1998)
- gen. mjr Amos Malka (1998–2002)
- gen. mjr Aharon Ze’ewi-Farkasz (2002–2005)
- gen. mjr Amos Jadlin (2005–2010)
- gen. mjr Awiw Kochawi (2010–2014)
- gen. mjr Herci Halewi (2014–2018)
- gen. mjr Tamir Haiman (2018–2021)
- gen. mjr Aharon Haliwa (2021–2024)
- gen. mjr Szlomi Binder (od 2024)
Przypisy
Bibliografia
Norman Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Wyd. Magnum, Warszawa 2000, s. 702. ISBN 83-85852-27-1 (hasło „Aman” na s. 18–19)
Samuel M. Katz, Aman. Wywiad wojskowy Izraela, Wyd. Bellona, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1999, s. 391. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-87893-30-7, ISBN 83-11-09013-0.
Gordon G. Thomas, Szpiedzy Gideona. Tajna historia Mossadu, Zofia Z. Kunert (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 2000, s. 364, ISBN 83-85852-51-4, OCLC 177322412.
Guido Knopp, Elita szpiegów, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, s. 216. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-11-09826-3.
