Alvise da Mosto

Alvise da Mosto

Alvise da Mosto był włoskim niszczycielem z okresu międzywojennego oraz II wojny światowej, należącym do typu Navigatori. Oznaczany był znakiem burtowym DM. Nazwa okrętu pochodziła od XV-wiecznego żeglarza Alviso Cadamosto, zazwyczaj skracanego w literaturze do „Da Mosto”. Został wodowany w 1929 roku i wszedł do służby w Regia Marina w 1931 roku. Służył na Morzu Śródziemnym podczas wojny, a 1 grudnia 1941 roku został zatopiony przez brytyjskie krążowniki zespołu „K” pod Trypolisem.

Okręt był uzbrojony w sześć armat kal. 120 mm oraz sześć wyrzutni torped. Jego wyporność standardowa wynosiła początkowo 1900 ton, a ostatecznie 2125 ton. Napędzany był przez turbiny parowe, osiągając prędkość od ponad 38 węzłów na początku służby do 28 węzłów po modernizacji.

Budowa

Alvise da Mosto był jednym z dwunastu włoskich dużych niszczycieli typu Navigatori, które nosiły imiona żeglarzy. Okręty te zostały zaprojektowane z myślą o silnym uzbrojeniu artyleryjskim i wysokiej prędkości, aby móc stawić czoła francuskim niszczycielom. Zamówienie na jego budowę złożono w 1926 roku. Okręt został zbudowany w stoczni Cantieri Navali del Quarnaro w Fiume (obecnie Rijeka) obok „Antonio Pigafetta”, „Nicolò Zeno” i „Giovanni da Verrazzano”. Koszt budowy wynosił 20,65 mln lirów. Wszystkie okręty zostały ujęte na liście floty dekretem królewskim z 23 czerwca 1927 roku, początkowo klasyfikowane jako niszczyciele, a 19 lipca 1929 roku przeklasyfikowano je na „zwiadowców” (wł. esploratori). 5 września 1938 roku powróciły do klasy niszczycieli.

Stępkę pod budowę Alvise da Mosto położono 22 sierpnia 1928 roku jako przedostatni okręt tego typu, po zwolnieniu pochylni przez „Nicolò Zeno”. Zwodowano go 1 lipca 1929 roku, a do służby wszedł 15 marca 1931 roku. Okręt nazwano na cześć XV-wiecznego żeglarza weneckiego Alviso Cadamosto, pierwotnie jako „Alvise Ca da Mosto”, zmienionej dekretem królewskim 12 czerwca 1930 roku na „Alvise da Mosto”. Jeszcze przed rozpoczęciem służby, w procesie wyposażania, okręt został zmodyfikowany, by poprawić jego stateczność (m.in. obniżono nadbudówkę i zredukowano zapas paliwa). W 1938 roku nadano mu znak burtowy DM, skrót od nazwy (Da Mosto). Dewiza okrętu brzmiała: In ogni rischio e con ogni arme (w tłum. „Przy każdym ryzyku i każdą bronią”).

Opis konstrukcji

Skrócony opis ogólny

Niszczyciele typu Navigatori miały stalowy kadłub z podwyższonym pokładem dziobowym. Ich sylwetka wyróżniała się dwoma szeroko rozstawionymi pochylonymi kominami, co było efektem zastosowania naprzemiennego układu przedziałów siłowni w celu zwiększenia odporności na uszkodzenia. Wyporność standardowa początkowo wynosiła 1900 ton, a pełna 2599 ton. Długość całkowita wynosiła 107,28 m, szerokość 10,2 m, a zanurzenie 3,51 m przy wyporności standardowej i 4,35 m przy pełnej. W 1940 roku okręt przeszedł drugą modernizację, mającą na celu poprawę stateczności, co podniosło jego wyporność standardową do 2125 ton, a pełną do 2880 ton, a długość kadłuba wzrosła do 108,9 m, a szerokość do 11,2 m.

Załoga pierwotnie liczyła 173 osoby, w tym 9 oficerów. Do początku II wojny światowej liczba załogi wzrosła do 224 osób, w tym 12 oficerów, a w trakcie wojny mogła się jeszcze zwiększać.

Okręty były napędzane przez dwa zespoły turbin parowych z przekładniami, zasilane przez cztery kotły wodnorurkowe o ciśnieniu roboczym 22 atmosfer, co napędzało dwie trzyłopatowe śruby. Okręt otrzymał turbiny akcyjne systemu Belluzzo oraz kotły typu Yarrow. Jako jedyny z okrętów tego typu, Alvise da Mosto miał doświadczalnie śruby o średnicy 3,6 m. Moc projektowa wynosiła 55 000 KM, a podczas prób okręt osiągnął moc 64 886 KM.

Projektowa prędkość maksymalna wynosiła 38 węzłów. Podczas prób, w stanie lekkim przy wyporności 2002 ton, Alvise da Mosto osiągnął średnią prędkość 41,07 węzła, a w ciągu godziny 42,7 węzła. Według niepewnych informacji, na krótko osiągnął prędkość 43,5 lub nawet 45 węzłów przy mocy 71 000 KM. Typowo okręty tego typu osiągały jednak podczas służby przy pełnej wyporności prędkość 33–36 węzłów. Po modernizacji prędkość spadła do 28 węzłów przy pełnej wyporności.

Po modyfikacji przed wejściem do służby pełny zapas paliwa wynosił 460 ton, a po drugiej modernizacji zwiększono normalny zapas do 560 ton, a pełny do 680 ton. Zasięg według pierwotnego projektu wynosił 3800 mil morskich przy prędkości 18 węzłów, jednak po modyfikacji zmniejszył się do 5000 mil przy tej samej prędkości lub 1200 mil przy 28 węzłach.

Uzbrojenie i jego zmiany

Główna artyleria składała się z sześciu armat kal. 120 mm Ansaldo model 1926 o długości lufy 50 kalibrów (L/50), umieszczonych na trzech dwudziałowych podstawach. Działa były rozmieszczone: na pokładzie dziobowym oraz na niskich nadbudówkach przed drugim kominem i na rufie. Kąt podniesienia lufy wynosił od -10° do +45°, co umożliwiało strzelanie amunicją burzącą do nisko lecących samolotów. Działa strzelały pociskami o masie 23,15 kg z prędkością początkową 920 m/s na odległość do 19 600 m. Używano amunicji rozdzielnego ładowania, a ładunek miotający był umieszczony w łusce. Szybkostrzelność wynosiła do 6–7 strzałów na minutę, lecz na dłuższą metę była ograniczona do czterech salw ze względu na możliwości systemu podawania amunicji. Zapas amunicji wynosił etatowo 1200 pocisków bojowych (408 przeciwpancernych, 672 burzące i 120 zapalających) oraz 100 pocisków oświetlających, z możliwością zabrania do komór dodatkowych 250 pocisków.

Uzbrojenie przeciwlotnicze początkowo obejmowało dwa działka automatyczne kal. 40 mm Vickers-Terni model 1917 o długości lufy L/39, umieszczone na burtach przy tylnych końcach pokładu dziobowego, z zapasem amunicji wynoszącym 3000 nabojów. Dodatkowo znajdowały się dwa podwójnie sprzężone wielkokalibrowe karabiny maszynowe Breda kal. 13,2 mm na mostku. W latach 1933–1934 zamontowano kolejne dwa podwójnie sprzężone wkm-y na platformie za drugim kominem. Początkowo przewidywano 3000 nabojów dla karabinów maszynowych. Z uwagi na utratę Alvise da Mosto przed końcem 1941 roku, pozostał on w pierwotnej, niezmodyfikowanej wersji uzbrojenia przeciwlotniczego.

Uzbrojenie torpedowe początkowo składało się z sześciu wyrzutni torpedowych kal. 533 mm w dwóch potrójnych aparatach torpedowych. Jednak z powodu ograniczonej dostępności nowych torped, w środkowych wyrzutniach zaczęto stosować wkładki kal. 450 mm, a etatowy zapas obejmował cztery torpedy kal. 533 mm i dwie kal. 450 mm. W latach 1932–1933 zdemontowano środkowe wyrzutnie w celu poprawy stateczności, pozostawiając cztery wyrzutnie torped 533 mm. W 1940 roku aparaty torpedowe na Alvise da Mosto wymieniono na nowe typu SI 1929 P/3×533,4 również trzyrurowe, ale ustawione w „piramidkę” z podwyższoną środkową wyrzutnią.

Okręty początkowo przenosiły po 14 bomb głębinowych na dwóch zrzutniach na rufie, w tym cztery duże bomby o masie 100 kg i 10 małych o masie 50 kg. W trakcie II wojny światowej na okrętach tego typu montowano dwa lub cztery miotacze bomb głębinowych, a zapas bomb mógł sięgać 40 (brak informacji dotyczących poszczególnych okrętów i dat modyfikacji). W 1931 roku okręty otrzymały holowane torpedy przeciw okrętom podwodnym Ginocchio model 1927/46T, wodowane za pomocą żurawika w części rufowej. Alvise da Mosto, podobnie jak większość okrętów tego typu, był wyposażony w tory minowe, na których można było przenosić do 56 min kotwicznych. W 1941 roku przedłużono na nim tory minowe, co pozwalało na zabranie od 86 do 104 min, w zależności od ich typu.

Wyposażenie

Od momentu wejścia do służby, Alvise da Mosto na dachu nadbudówki dziobowej miał standardowy dalocelownik z dwoma dalmierzami optycznymi o bazie 3 m. Na platformie przed masztem znajdował się inklinometr do oceny kąta kursowego celu. Trzeci 3-metrowy dalmierz, rezerwowy dla artylerii oraz do strzelań torpedowych, był umieszczony w zakrytej wieży na platformie nadbudówki za kominem rufowym.

Okręty miały jeden reflektor o średnicy 90 cm na maszcie rufowym. W skład wyposażenia wchodziła aparatura w kominach do stawiania zasłony dymnej (czarnej albo białej). W 1940 roku okręty zostały wyposażone w trały kontaktowe na rufie, o szerokości trałowania 200 m. Alvise da Mosto nie posiadał stacji hydrolokacyjnej ani radaru.

Malowanie

Początkowo okręty włoskie malowane były w części nadwodnej na kolor jasnoszary, z ciemnoszarym pokładem. Na początku wojny, latem 1940 roku, na pokładzie dziobowym naniesiono biało-czerwone skośne pasy dla identyfikacji z powietrza. Alvise da Mosto jako jeden z pierwszych włoskich niszczycieli otrzymał w listopadzie 1941 roku kontrastowy kamuflaż w standardowych kolorach, z ostrymi ciemnoszarymi plamami na popielatoszarym podkładzie i brudnobiałymi krańcami okrętu. W odróżnieniu od większości później przemalowanych niszczycieli tego typu, ciemnoszare pasy miały kształt optycznych łuków, z środkiem poniżej linii wodnej.

Służba

Okres międzywojenny

Po wejściu do służby w Regia Marina w 1931 roku i osiągnięciu gotowości bojowej, Alvise da Mosto został wcielony do 3. dywizjonu zwiadowczego, którego główną bazą był Tarent. 4 października 1931 roku w Wenecji otrzymał banderę bojową ufundowaną przez mieszkańców miasta związanych z patronem okrętu. Między 8 września a 24 grudnia 1932 roku, wraz z bliźniaczym „Emanuele Pessagno”, odbył rejs do portów Ameryki Południowej – Brazylii i Argentyny. W czerwcu 1934 roku był tymczasowo podporządkowany szkole marynarki wojennej. Podczas hiszpańskiej wojny domowej od 1936 roku wielokrotnie pełnił służbę na wodach Hiszpanii, wspierając stronę nacjonalistów. Między innymi, od 20 kwietnia do 31 maja 1937 roku uczestniczył w międzynarodowym patrolu neutralności, kontrolując statki. Po przeklasyfikowaniu na niszczyciel, we wrześniu 1938 roku przydzielono go do 15. dywizjonu niszczycieli (Squadriglia). Od maja do lipca 1939 roku stacjonował na stałe w Tangerze, a na początku 1940 roku odbywali na nim praktyki kursanci akademii morskiej. W dniach 16 kwietnia – 2 sierpnia 1940 roku przeszedł modernizację w La Spezia.

II wojna światowa

Po przystąpieniu Włoch do II wojny światowej Alvise da Mosto wchodził w skład 15. dywizjonu niszczycieli, razem z „Antonio Pigafetta”, „Nicolò Zeno” i „Giovanni da Verrazzano”, podporządkowanego 1. Eskadrze w Tarencie. Nie brał jednak udziału w pierwszych akcjach, w tym w bitwie koło przylądka Stilo, z powodu przebywania w stoczni do sierpnia. Od października 1940 roku, niszczyciel wraz z 15. dywizjonem został przebazowany do Brindisi w związku z osłoną konwojów w Cieśninie Otranto po inwazji na Grecję. Nie uczestniczył w operacjach ostrzeliwania wybrzeży Grecji.

Od początku 1941 roku Alvise da Mosto brał udział w wielu operacjach minowania i eskortował konwoje na Morzu Śródziemnym. W dniach 18–20 kwietnia 1941 roku eskortował konwój z Palermo do Trypolisu, a następnie z powrotem. Bezpośrednio po tym wziął udział, wraz z czterema krążownikami, w pierwszej operacji stawiania zagród minowych w Cieśninie Sycylijskiej, na wschód od przylądka Bon, która trwała do 23 kwietnia (zagrody: S-11, S-12, S-13). Operację powtórzono w nocy z 23 na 24 kwietnia, stawiając łącznie ponad 1000 min. 1 maja wziął udział z trzema krążownikami w stawianiu zagrody minowej T na północ od Trypolisu. W dniach 4–7 maja uczestniczył w osłonie dużego konwoju siedmiu statków do Afryki, w tym statku pasażerskiego „Victoria”. 3 czerwca ponownie brał udział w stawianiu zagrody minowej na północny wschód od Trypolisu, na której pół roku później, 19 grudnia, zatonął brytyjski krążownik HMS „Neptune” oraz niszczyciel HMS „Kandahar”, a krążownik HMS „Aurora” został uszkodzony. Według Patianina, podczas wszystkich wymienionych operacji, miny stawiały jedynie krążowniki i niszczyciele Alvise da Mosto i „Giovanni da Verrazzano”, a pozostałe okręty stanowiły jedynie osłonę. 28 czerwca Alvise da Mosto brał udział jako eskorta w stawianiu w Cieśninie Sycylijskiej zagrody minowej S-2, a 7 lipca w zagród S-31 i S-32. Według Rohwera, 9 lipca Alvise da Mosto został uszkodzony w ataku lotniczym pod Trypolisem, a pod koniec miesiąca został odholowany do Włoch przez statek „Francesco Barbaro”. W dniach 12, 16, 19 i 23 sierpnia Alvise da Mosto osłaniał stawianie zagród: S-41, S-42, S-43, S-44 przez pomocnicze stawiacze min „Reggio” i „Aspromonte”, przy czym niszczyciele stawiały wówczas ochraniacze zagród minowych.

30 listopada 1941 roku Alvise da Mosto wyruszył w eskorcie tankowca „Iridio Mantovani” z Trapani do Trypolisu, przewożąc zaopatrzenie dla wojsk w Afryce. 1 grudnia konwój został wykryty przez brytyjskie samoloty rozpoznawcze z Malty, po czym, po godz. 13:00, „Iridio Mantovani” został uszkodzony torpedą w ataku lotniczym. Alvise da Mosto pod dowództwem komandora por. Francesco Dell’Anno przez pięć godzin próbował holować tankowiec i walczył z kolejnymi nalotami. Wieczorem tankowiec został ponownie trafiony i zaczął tonąć, po czym niszczyciel zdjął z niego załogę. Wówczas nadpłynął zaalarmowany silny brytyjski zespół „K”, w składzie krążowników lekkich HMS „Aurora” i HMS „Penelope” oraz niszczyciela HMS „Lively”. Alvise da Mosto podjął próbę ataku o godz. 18:01, wystrzeliwując niecelną torpedę z odległości 11 km i otwierając ogień, po czym, ostrzeliwany, zawrócił pod zasłoną dymną. Po kolejnym zwrocie w kierunku brytyjskich okrętów o 18:09, Alvise da Mosto, ostrzeliwany przez oba krążowniki, został trafiony i zatonął po eksplozji amunicji w komorze rufowej. Miejsce zatopienia znajdowało się 75 mil morskich na północny zachód od Trypolisu, na pozycji 33°53′N 12°28′E. Na niszczycielu zginęło 138 ludzi, a część załogi, wraz z dowódcą, została uratowana przez torpedowce z Trypolisu. Dowódca Francesco Dell’Anno został za tę akcję odznaczony złotym Medalem za Męstwo Wojskowe.

Podczas wojny Alvise da Mosto odbył 79 rejsów, pokonując 23 531 mil morskich, spędzając 1440 godzin na morzu. 10 razy wypływał w celu osłony lub eskortowania statków, 11 razy na operacje minowania, dwa razy transportował żołnierzy i ładunki, a cztery razy eskortował inne okręty. Był drugim okrętem typu Navigatori, który został utracony chronologicznie.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Elio Ando: The Italian Navigatori class. W: Robert Gardiner (red.): Super destroyers. Greenwich: Conway Maritime Press, 1978, seria: Warship Special. 2. ISBN 0-85177-131-9. (ang.).

Ju. Pachmurin: Eskadriennyje minonoscy tipa «Nawigatori» [Эскадренные миноносцы типа «Навигатори»]. Moskwa: 2010, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 9(132)/2010. (ros.).

Siergiej Patianin. Eskadriennyje minonoscy tipa «Nawigatori» [Эскадренные миноносцы типа «Навигатори»]. „Morskaja Kampanija”. Nr 8/2011 (45), grudzień 2011. Moskwa: WERO Press. (ros.).

Siergiej Trubicyn: Eskadriennyje minonoscy tipa «Nawigatori» [Эскадренные миноносцы типа «Навигатори»]. Petersburg: 2002, seria: Bojewyje Korabli Mira. (ros.).