Alvin Plantinga

Alvin Plantinga

Alvin Plantinga (urodzony 15 listopada 1932 roku w Ann Arbor, Michigan, USA) to amerykański filozof analityczny, który przeszedł na emeryturę jako profesor filozofii na katolickim uniwersytecie Notre Dame. Jest uznawany za jednego z czołowych, współczesnych zwolenników molinizmu.

Wkład do epistemologii

W swojej trylogii pt. Warrant, Plantinga zajmuje się problemem wiedzy. Dwa pierwsze tomy są próbą określenia cech, które odróżniają wiedzę od prawdziwego, ale nie będącego wiedzą, przekonania. W pierwszym tomie (Warrant: The Current Debate) krytykuje on aktualne koncepcje wiedzy, a w drugim (Warrant and Proper Function) przedstawia swoją definicję.

Plantinga uważa, że dane przekonanie można uznać za wiedzę, jeśli:

• jest prawdziwe,
• ma odpowiednią siłę,
• zostało wytworzone przez władze poznawcze działające prawidłowo (bez dysfunkcji),
• ma miejsce w odpowiednim dla nich środowisku epistemicznym,
• zgodnie z planem, którego celem jest produkcja prawdziwych przekonań,
• istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że takie przekonanie będzie prawdziwe.

W ten sposób Plantinga staje się epistemologicznym eksternalistą.

W ostatnim tomie trylogii (Warranted Christian Belief) autor wykorzystuje swoje ustalenia do analizy racjonalności przekonań religijnych, w szczególności chrześcijańskich.

Wkład do filozofii religii

Racjonalność przekonań religijnych

Plantinga wielokrotnie badał kwestię uzasadnienia przekonań religijnych, co ukazał m.in. w znaczącej pracy God and Other Minds: Study of the Rational Justification of Belief in God. Jego badania stały się kluczowe dla zreformowanej epistemologii. Ostateczny kształt swoich poglądów w tej dziedzinie przedstawił w książce Warranted Christian Belief. Definiując wiedzę, daje mu to możliwość stwierdzenia, że przekonania religijne mogą być uznane za wiedzę, jeśli są wynikiem procesu poznawczego, który spełnia odpowiednie kryteria (patrz powyżej). Plantinga odnosi się do koncepcji sensus divinitatis Kalwina oraz „świadectwa Ducha Świętego” św. Tomasza. Stąd wynika centralna teza zreformowanej epistemologii: przekonania religijne mogą być uznawane za wiedzę, mimo braku jednoznacznych dowodów na ich prawdziwość.

Obrona wolnej woli

Obrona wolnej woli (free will defense), najbardziej rozwinięta w The Nature of Necessity, jest próbą wykazania, że nie ma sprzeczności między istnieniem Boga a obecnością zła. Jest to odpowiedź na argumenty przeciwko istnieniu Boga, które rozwijał m.in. J. L. Mackie.

Modalny dowód ontologiczny

Modalny dowód ontologiczny Plantingi to nowoczesna wersja a priori dowodu na rzecz istnienia Boga, który można przedstawić w następujący sposób:

• (1) maksymalna doskonałość implikuje maksymalną wspaniałość w każdym możliwym świecie.
• (2) maksymalna wspaniałość implikuje wszechmoc, wszechwiedzę i moralną doskonałość.
• (3) logicznie możliwe jest, że maksymalna doskonałość jest egzemplifikowana (tzn. że istnieje byt o maksymalnej doskonałości).

Stąd (4) logicznie możliwe jest, że z koniecznością istnieje byt posiadający wszechmoc, wszechwiedzę i moralną doskonałość.

Na podstawie aksjomatu logiki modalnej S5 można z tego wywnioskować (5), że istnieje byt maksymalnie doskonały (tzn. byt wszechmogący, wszechwiedzący i moralnie doskonały w każdym możliwym świecie).

Krytycy wskazują, że Plantinga nie dostarcza wystarczającego uzasadnienia, aby zaakceptować (3) zamiast jego zaprzeczenia, co prowadzi do wniosku, że nie istnieje byt maksymalnie doskonały (czyli Bóg).

Ewolucyjny dowód przeciw naturalizmowi

Dowód ten Plantinga po raz pierwszy zaprezentował w Warrant and Proper Function. Ma on na celu wykazanie, że nie można racjonalnie zaakceptować jednocześnie teorii ewolucji i filozoficznego naturalizmu. Tematyce tej poświęcony został zbiór esejów wydany pod tytułem Naturalism Defeated? (red. James Beilby, Cornell University Press, 2002).

Inne informacje

Metoda filozoficzna Plantingi, charakteryzująca się skrupulatnością i rygorem, stała się wzorem dla wielu innych analitycznych filozofów. Powszechnie uznawany jest za najważniejszego współczesnego chrześcijańskiego filozofa analitycznego z tradycji protestanckiej.

Do tej pory na język polski przetłumaczono następujące książki Alvina Plantingi:

• God, Freedom and Evil (Eerdmans, 1974) – Bóg, Wolność i Zło (Znak, 1995, wstęp bp. Józefa Życińskiego)
• Science and Religion (z Danielem Dennettem, Oxford, 2010) – Nauka i religia. Czy można je pogodzić? (Copernicus Center Press, 2018)
• Where the Conflict Really Lies: Science, Religion, and Naturalism (Oxford University Press, 2011) – Gdzie naprawdę jest konflikt (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2023)

Ważniejsze dzieła

• God and Other Minds. Ithaca: Cornell University Press. 1967. nowe wydanie 1990. ISBN 0-8014-9735-3.
• The Nature of Necessity. Oxford: Clarendon Press. 1974. ISBN 0-19-824404-5.
• God, Freedom, and Evil. Grand Rapids: Eerdmans. 1974. ISBN 0-04-100040-4.
• Does God Have A Nature? Wisconsin: Marquette University Press. 1980. ISBN 0-87462-145-3.
• Faith and Rationality: Reason and Belief in God (z Nicholasem Wolterstorffem). Notre Dame: University of Notre Dame Press. 1983. ISBN 0-268-00964-3.
• Warrant: the Current Debate. New York: Oxford University Press. 1993. ISBN 0-19-507861-6 (1987-1988 Gifford Lectures), online
• Warrant and Proper Function. Oxford: Oxford University Press. 1993. ISBN 0-19-507863-2 (1987-1988 Gifford Lectures), online
• Warranted Christian Belief. New York: Oxford University Press. 2000. ISBN 0-19-513192-4 online
• Essays in the Metaphysics of Modality (red.) Matthew Davidson. New York: Oxford University Press. 2003. ISBN 0-19-510376-9.
• Knowledge of God (z Michaelem Tooleyem). Oxford: Blackwell. 2008. ISBN 0-631-19364-2.
• Science and Religion (z Danielem Dennettem). Oxford: Oxford University Press. 2010 ISBN 0-19-973842-4.
• Where the Conflict Really Lies: Science, Religion, and Naturalism. Oxford: Oxford University Press. 2011. ISBN 0-19-981209-8.

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

Alvin Plantinga: Religion and Science. Stanford Encyclopedia of Philosophy, 27 maja 2010. [dostęp 17 stycznia 2018]. (artykuł archiwalny, zastąpiony artykułem innego autora)

Anthony A. Bolos, Kyle K. Scott, Reformed Epistemology, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 27 czerwca 2018].