Alūksne
Alūksne (do 1917 roku znane jako Marienburg) to miasto w Łotwie, które pełni rolę stolicy novadsu Alūksne. Znajduje się nad brzegiem jeziora Alūksne, w północno-wschodniej części kraju. Miasto uzyskało prawa miejskie w 1920 roku, a od 1950 roku stało się siedzibą rejonu, a później novadsu o tej samej nazwie.
Alūksne jest połączone z Gulbene linią wąskotorową.
Góra Zamkowa
Na Górze Zamkowej, najwyższym wzniesieniu (217 m n.p.m.) w pobliżu jeziora Alūksne, można dostrzec współczesne miasto po drugiej stronie zbiornika. Na jeziorze znajduje się duża wyspa, która łączy się z Alūksne mostem drogowym. Wczesne średniowiecze to czas, gdy na Górze Zamkowej znajdował się gród Liwów, wzmiankowany w XII-wiecznych kronikach Pskowa. Góra ta znana jest także jako Święta Góra. Na szczycie wzgórza w pierwszej połowie XX wieku zbudowano kompozycję architektoniczną – kamienny krąg podtrzymywany przez kolumny, zrealizowaną w XIX wieku dla uczczenia miejscowych baronów, która pierwotnie znajdowała się na cmentarzu. Po prawej stronie szczytu Świętej Góry (patrząc z Alūksne) w 1938 roku zbudowano (restaurowano w 1995 roku) Most Słoneczny, który jest mostem dla pieszych, łączącym brzegi wąwozu utworzonego przez strumień spływający z góry.
Najprawdopodobniej to w tym miejscu wzniesiono pierwszy drewniany zamek zakonu kawalerów mieczowych. Za górą, w kierunku północnym, znajduje się cmentarz miasta Alūksne, otoczony niskim kamiennym murem.
Zamek na wyspie
Na wyspie, która jest obecnie połączona mostem drogowym z Alūksne, wzniesiono zamek z kamieni. Decyzja o jego budowie zapadła 25 marca 1342 roku, kiedy to mistrz zakonu Burhard I von Dreyleben podjął tę inicjatywę. Zamek był połączony z lądem mostem zwodzonym i stanowił ważne strategicznie miejsce na szlaku handlowym z Rygi do Pskowa. Zamek oraz osada przy moście otrzymały nazwę Marienburg na cześć Marii.
Był on siedzibą komturów, a pierwszym z nich był Arnold I von Vietinghoff, który później został mistrzem zakonu. W końcu 1390 roku zamek został spalony przez wojska księcia Witolda. W czasie I wojny północnej, w 1560 roku, Marienburg został zajęty przez wojska Iwana Groźnego, a następnie zniszczony przez wojska moskiewskie w 1577 roku. Po sekularyzacji zakonu kawalerów mieczowych w latach 1561–1629 Marienburg znalazł się w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a później podlegał Szwecji na mocy rozejmu w Altmarku.
W czasie III wojny północnej, w 1702 roku, zamek był oblegany przez Rosjan. Szwedzki kapitan artylerii Wulf, aby nie dopuścić do zdobycia zamku, wysadził go w powietrze.
Obecnie wyspa jest zagospodarowana turystycznie i rekreacyjnie. W zachowanych w znacznej części murach obwodowych zamku urządzono amfiteatr na 3000 osób, a na wyspie znajduje się znany ośrodek sportów wodnych.
Muzeum Biblii
Szwedzki generał gubernator Juhan Schitte Hinweise przeprowadził reformę Kościoła Luterańskiego, co stanowiło podstawę do działań pastora Ernsta Glücka. W Marienburgu w 1683 roku Glück założył pierwszą szkołę, w której nauczano w języku łotewskim. W 1689 roku przetłumaczył Pismo Święte na język łotewski (Biblia Glücka), a w 1694 roku dzieło to zostało upowszechnione na terytorium współczesnej Łotwy.
Muzeum Biblii powstało w Alūksne w 1990 roku, w budynku wybudowanym po 1908 roku. Muzeum upamiętnia zasługi pastora Glücka dla rozwoju języka łotewskiego oraz gromadzi eksponaty ilustrujące najstarsze formy tego języka.
W imperium rosyjskim
W 1702 roku Marienburg został zdobyty przez wojska rosyjskie pod dowództwem generał-marszałka Szeremietiewa. Wówczas pastor Glück oraz jego rodzina, a także Marta Skowrońska, późniejsza caryca Katarzyna I, zostali wywiezieni do Moskwy. Caryca Elżbieta w 1750 roku podarowała Marienburg swojemu kanclerzowi, hrabiemu Woroncowowi. Następnie Marienburg został odkupiony przez graf Otto Hermanna von Fŭtinghof.
Pałac i park
Neogotycki pałac w Marienburgu został zbudowany w latach 1859–1863 na miejscu wcześniejszej budowli.
W pałacu znajdują się: Muzeum Dziedzictwa Narodowego i Sztuki, Muzeum Przyrodnicze, Młodzieżowe Centrum Kultury oraz ekspozycja Szkoły Ceramicznej w Alūksne.
Przypałacowy park w Alūksne jest starszy niż obecny pałac. Ogród dendrologiczny w Alūksne ma dla Łotwy takie samo znaczenie jak arboretum w Kórniku dla Polski.
Kościoły
Kościół luterański, w swojej obecnej formie wybudowany w latach 1781–1788, zaprojektowany został przez architekta Christopha Haberlanda w stylu klasycystycznym. Jego wieża, mierząca 55,5 m, dominuje nad miastem.
Kościół katolicki w Alūksne został wybudowany w 1999 roku i jest odwzorowaniem kościoła w Gulbene.
Cerkiew prawosławna zbudowana jest z czerwonej cegły.
Do zabytkowych obiektów zalicza się również budynek szkoły średniej z połowy XIX wieku.
Miasta partnerskie
- Binnenmaas
- Sundbyberg
- Kuopio
- Võru
Przypisy
Bibliografia
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom VI (s. 119 – hasło Marienburg), Warszawa 1885.
„Lettland wie wir es lieben”, Nacionālais APGĀDS, Rīga, 2008 ISBN 978-9984-26-372-4 (s. 57 Alūksne).
Linki zewnętrzne
Mapa Alūksne. aluksne.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-15)].
