Krytyka konstrukcji podatków dochodowych od osób fizycznych
Obecna struktura podatków dochodowych od osób fizycznych jest coraz bardziej krytykowana. Dążenie do realizacji zasad opodatkowania, które zostały wypracowane przez doktrynę, skutkowało znacznym skomplikowaniem tej konstrukcji. W efekcie stała się ona trudna do zrozumienia dla podatników, a dla organów podatkowych stała się wyzwaniem i generowała dodatkowe koszty administracyjne. Krytyka aktualnych rozwiązań w zakresie podatków dochodowych przyczyniła się do poszukiwania alternatywnych modeli opodatkowania dochodu. Najczęściej wskazywane koncepcje to:
- podatek od wydatków,
- podatek o maksymalnie rozszerzonej podstawie opodatkowania,
- podatek od dochodu przedsiębiorców,
- podatek liniowy,
- minimalny dochód gwarantowany z podatkiem dochodowym o wysokim pułapie zwolnienia z opodatkowania.
Podatek od wydatków
Podstawowa idea koncepcji podatku od wydatków polega na tym, że progresywny podatek dochodowy od osób fizycznych obciąża jedynie ich konsumpcję, pomijając dochody zgromadzone w formie oszczędności oraz wydatków inwestycyjnych. Dochód byłby ustalany w taki sposób, że od przychodów z regularnych i nadzwyczajnych przychodów (takich jak sprzedaż majątku, spadki czy darowizny) odliczane byłyby koszty uzyskania tych przychodów oraz wydatki na inwestycje. Dodatkowo doliczano by zmniejszenie stanu oszczędności podatnika oraz kwoty zaciągniętych pożyczek.
Podatek dochodowy o maksymalnie rozszerzonej podstawie opodatkowania
Koncepcja podatku dochodowego o maksymalnie rozszerzonej podstawie zakłada gruntowną reformę w zakresie opodatkowania. Kluczowym założeniem jest maksymalne poszerzenie podstawy opodatkowania przez włączenie do niej dotychczas nieobjętych składników oraz zniesienie ulg i zwolnień podatkowych, które nie mają systemowego uzasadnienia. Jednocześnie planowane jest obniżenie maksymalnej stawki podatkowej. W ramach tej koncepcji do podstawy opodatkowania miałyby być wliczane m.in.: wartość dóbr wytworzonych w gospodarstwie domowym, wartość dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku oraz wszystkie świadczenia socjalne.
Podatek od dochodu przedsiębiorców
Zgodnie z koncepcją podatku od dochodu przedsiębiorców, dochody przedsiębiorców byłyby opodatkowane jednym, proporcjonalnym podatkiem, niezależnie od formy prawnej prowadzonej działalności. W odróżnieniu od dotychczasowego systemu, który obciążał jedynie dochody przeznaczone na konsumpcję, ta koncepcja oddziela opodatkowanie przedsiębiorców od osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Do wad tej koncepcji należą teoretyczne problemy związane z rozgraniczeniem sfery „przedsiębiorstwa” od sfery osobistej oraz nierówne traktowanie dochodów pochodzących z różnych źródeł (np. dochody z pracy są traktowane bardziej restrykcyjnie niż dochody z działalności gospodarczej).
Podatek liniowy
Koncepcja podatku liniowego łączy elementy omówionych wcześniej modeli. Główna idea tego systemu polega na oddzielnym opodatkowaniu dochodów przedsiębiorców oraz osobistych, które pochodzą wyłącznie z wynagrodzeń, emerytur i rent. Cechą wspólną obu kategorii jest wyłączenie spod opodatkowania dochodów przeznaczonych na inwestycje oraz wprowadzenie niskiej stawki podatkowej (zazwyczaj poniżej 20%) dla dochodów przeznaczonych na konsumpcję. W ramach tej koncepcji uwzględniano by stan rodzinny oraz wprowadzano wysokie minimum wolne od opodatkowania dla osób o niskich dochodach. Przewidziano również likwidację wielu ulg i zwolnień podatkowych. System podatku liniowego opiera się na pojęciu „opodatkowania terytorialnego”, co oznacza, że rządy obciążają jedynie dochód uzyskiwany na terenie danego państwa. Eliminacja „opodatkowania światowego” pozwala na uproszczenie systemu podatkowego, wspieranie międzynarodowej współpracy oraz umożliwienie równorzędnej konkurencji pomiędzy podatnikami i firmami na całym świecie. Kolejną zaletą tego systemu jest jego przejrzystość. Kraje, które wprowadziły najbardziej rozwinięte systemy podatku liniowego, takie jak Estonia, Hongkong czy Słowacja, zyskały dynamiczny rozwój gospodarczy. Systemy te przyczyniają się także do wzrostu dochodów państwowych i przyciągają miejsca pracy oraz kapitał z krajów o wysokich obciążeniach podatkowych. W Polsce koncepcja podatku liniowego zyskała popularność po reformie zaproponowanej przez Ministerstwo Finansów w 1998 roku, jednak jak dotąd brak jest politycznego przyzwolenia na jej wdrożenie.
== Przypisy ==
