Alternarioza pomidora
Alternarioza pomidora (ang. early blight of tomato) to grzybowa choroba pomidorów, należąca do grupy alternarioz, wywoływana przez Alternaria solani.
Objawy i szkodliwość
Choroba ta może zaatakować niemal wszystkie części rośliny pomidora, w tym liście, łodygi oraz owoce. Chociaż rośliny nie muszą obumierać, ich kondycja ulega osłabieniu, a plonowanie staje się niższe niż zazwyczaj. Alternarioza najczęściej dotyka starsze rośliny, lecz może również występować na młodych sadzonkach. Szczególnie narażone są rośliny osłabione. Warto zauważyć, że alternarioza pomidora może być mylona z septoriozą pomidora, która również objawia się żółknięciem i usychaniem liści, ale w jej przypadku na plamach pojawiają się owocniki patogenu. W Polsce Alternaria solani jest obecna także na ziemniakach, wywołując alternariozę ziemniaka, oraz na papryce, co prowadzi do alternariozy papryki.
Objawy alternariozy mogą wystąpić nawet na liścieniach. Na młodych sadzonkach choroba atakuje liście oraz łodygi, natomiast na rozwiniętych roślinach pierwsze symptomy można zauważyć na starszych liściach, które pokrywają się ciemnymi, koncentrycznie strefowanymi plamami. W ich okolicy może występować żółknięcie, a porażone liście mogą szybko obumierać, co zwiększa ryzyko oparzeń słonecznych na owocach. Na łodygach również formują się niewielkie, ciemne i lekko wklęsłe plamy, które później przybierają koncentryczne strefowanie, podobnie jak plamy na liściach. Plamy u podstawy łodygi mogą prowadzić do jej opadania lub zgnilizny. Choć rośliny mogą przetrwać, ich rozwój jest znacznie ograniczony, a plonowanie maleje. Na owocach pomidora, zazwyczaj w rejonie nasady szypułek oraz w miejscach uszkodzeń skórki, pojawiają się ciemne plamy, tworząc zapadnięte obszary z koncentrycznymi pierścieniami. Dojrzałe zmiany na owocach często są pokryte czarną, aksamitną masą zarodników grzybów. Problem ten dotyczy zarówno zielonych, jak i dojrzałych pomidorów. W miarę postępu choroby, w wyniku parowania wody z uszkodzonej części owocu, plama zapada się, co prowadzi do jego wysychania.
Epidemiologia
Pomidory mogą być zarażone przez Alternaria solani na różne sposoby. Patogen ten występuje w glebie, na nasionach lub sadzonkach, a także może zimować w porażonych resztkach pożniwnych, w których przetrwać może ponad rok. Choć alternarioza może wystąpić w różnych warunkach pogodowych, jej rozwój sprzyja wilgotna aura, częste opady deszczu oraz obfita rosa. Natomiast rozprzestrzenianiu się zarodników sprzyjają krótkie okresy suchej pogody. Dlatego epidemie mogą rozwijać się w okolicznościach, gdzie naprzemiennie występują deszczowe i suche dni. W Polsce występowanie epidemii alternariozy pomidora oraz ziemniaka jest dość rzadkie i zazwyczaj dotyczy podatnych odmian.
Ochrona
Chociaż istnieje kilka odmian pomidorów odpornych na alternariozę, żadna z nich nie jest całkowicie odporna. Nawet w przypadku uprawy odpornych odmian, alternarioza pozostaje częstym problemem. Można ją ograniczyć, przestrzegając zasad, które pomagają w kontroli rozprzestrzeniania się patogenu. Zaleca się używanie zdrowych sadzonek oraz zakup ich z renomowanych szkółek, a przed posadzeniem należy je dokładnie sprawdzić pod kątem chorób. Ważne jest również utrzymanie odpowiedniej gęstości sadzenia oraz usuwanie dolnych liści, aby zapewnić cyrkulację powietrza między roślinami. Należy monitorować uprawy i reagować na sygnały o możliwości wystąpienia choroby. W przypadku pojawienia się objawów, zaleca się usunięcie części lub całych porażonych roślin. Alternaria solani może zimować na resztkach roślin oraz w glebie, dlatego po zakończeniu uprawy pomidorów należy je usunąć z pola, wraz z korzeniami. Na polu, gdzie wystąpiła epidemia alternariozy, w kolejnych latach nie należy uprawiać pomidorów.
W przypadku przewidywania epidemii alternariozy, wskazane jest profilaktyczne opryskiwanie roślin fungicydami takimi jak ditiokarbaminiany i tiokarbamylowe (np. mankozeb lub propineb), chloronitylowe (np. chlorotalonil), ftalomidowe (np. folpet) lub dinitroanilinowe (np. fluazynam). Gdy choroba już wystąpi, zaleca się stosowanie fungicydów działających interwencyjnie, z działaniem wgłębnym i układowym.
