Alternarioza dyniowatych
Alternarioza dyniowatych (ang. leaf blight of cucurbits, leaf spot of cucumber) to grzybowa choroba roślin z rodziny dyniowatych (Cucurbitaceae), wywoływana przez grzyby Alternaria cucumerina oraz różne gatunki z rodzaju Ulocladium.
Objawy i szkodliwość
Choroba ta może powodować poważne uszkodzenia roślin, zwłaszcza podczas długotrwałych okresów deszczowej pogody. Do produkcji konidiów przez grzyby odpowiedzialne za tę chorobę wymagana jest wysoka wilgotność względna. Choć alternarioza występuje sporadycznie, może być katastrofalna, jeśli nie zostanie szybko zahamowana. W konsekwencji może prowadzić do zmniejszenia plonów oraz do mniejszych owoców.
Pierwsze objawy choroby to plamy na liściach, które pojawiają się głównie na starszych liściach w centralnej i górnej części rośliny. Na początku są to małe, martwicze plamki, które z czasem powiększają się, stając się koncentrycznie strefowane z żółtą obwódką. Inne części rośliny zazwyczaj nie ulegają bezpośredniemu porażeniu. Czasami jednak na dojrzałych owocach można zaobserwować wklęsłe, koncentryczne zmiany o średnicy kilku centymetrów. Uszkodzone tkanki często pokryte są ciemnooliwkowozielonym filcem, który składa się z konidioforów i konidiów grzyba. Alternaria cucumerina może również powodować szkody podczas transportu i przechowywania owoców, szczególnie melona i kabaczków.
Alternarioza dyniowatych występuje na wielu gatunkach tych roślin, a największe straty odnotowuje się w uprawach melona.
Epidemiologia
A. cucumerina może przetrwać w postaci grzybni oraz wytwarzanych przez nią chlamydospor w szczątkach chorych roślin przez co najmniej dwa lata. Jej konidia, choć mogą przetrwać suszę przez kilka miesięcy, szybko tracą żywotność w glebie. Patogen ten może rozprzestrzeniać się również poprzez nasiona. A. cucumerina może przetrwać także na niektórych dziko rosnących roślinach oraz ich resztkach, które stanowią potencjalne źródło infekcji dla upraw dyniowatych.
Pierwotnym źródłem infekcji A. cucumerina jest jej grzybnia w glebie lub konidia. Grzybnia ta wnika bezpośrednio do naskórka roślin przez rany lub przetchlinki. W gorących i wilgotnych warunkach konidia mogą infekować rośliny do 46 godzin po wykiełkowaniu. Grzybnia atakuje tkanki roślinne, powoli je niszcząc, a czas inkubacji wynosi od 3 do 12 dni, w zależności od warunków klimatycznych.
Podczas wilgotnej pogody grzybnia w porażonych roślinach zarodnikuje, tworząc konidia, które prowadzą do wtórnych infekcji. Mogą być one przenoszone przez wiatr na znaczne odległości, a na mniejsze odległości przez rozbryzgi wody podczas opadów deszczu.
Alternarioza dyniowatych szczególnie często występuje w rejonach o wysokiej temperaturze oraz dużej liczbie dni deszczowych. Obecność wolnej wody na liściach (wynikająca z rosy, deszczu czy zraszania) oraz temperatura w zakresie od 21 do 32 °C sprzyjają infekcjom oraz tworzeniu konidiów. Kiełkowanie konidiów wymaga wolnej wody na liściach i może zachodzić w zakresie temperatur od 10 do 35 °C, z optymalnym zakresem 25–28 °C. Nasilenie choroby wzrasta wraz z czasem trwania wilgoci.
Ochrona
Obecnie nie ma odmian roślin odpornych na alternariozę dyniowatych. Aby zapobiegać tej chorobie, zaleca się zmniejszenie wilgotności względnej podczas prac szklarniowych. W przypadku upraw polowych należy unikać nawadniania przez zraszanie. Jeśli jest to konieczne, zabieg ten powinien być przeprowadzany rano, aby liście mogły wyschnąć. Po zakończeniu cyklu produkcyjnego niezbędne jest usunięcie resztek roślin oraz głębokie zaoranie gleby, aby zakopać pozostałości. Warto również stosować dwuletni płodozmian.
W większości przypadków choroba nie jest na tyle dotkliwa, aby wymagała stosowania fungicydów, a wiele preparatów do zwalczania chorób dyniowatych również hamuje alternariozę. Najskuteczniejsze w walce z tą chorobą są preparaty zawierające chlorotalonil.
