Altannik złotokryzy

Altannik złotokryzy (Sericulus aureus)

Altannik złotokryzy (Sericulus aureus) to gatunek ptaka o średniej wielkości, należący do rodziny altanników (Ptilonorhynchidae). Jego zasięg obejmuje północno-zachodnią oraz północną część Nowej Gwinei. Gatunek ten nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek został po raz pierwszy opisany przez Karola Linneusza w 10. edycji jego dzieła Systema Naturae w 1758 roku. Linneusz klasyfikował go w rodzaju Coracias, w rodzinie krasek (Coraciidae), nadając mu nazwę Coracias aurea. Autor błędnie wskazał Azję jako miejsce typowe. George Shaw w swoim dziele General Zoology sklasyfikował altannika złotokryzego jako gatunek cudowronki, lecz nie przypisał mu żadnej nazwy naukowej; niektórzy badacze zaliczali go do rodzaju Oriolus. Obecnie, według IOC, gatunek należy do rodzaju Sericulus, mimo że William Swainson, opisując ten rodzaj w 1825 roku, wymienił jedynie altannika królewskiego (S. chrysocephalus). Swainson zaznaczył, iż na podstawie wcześniejszych opisów altannik złotokryzy (wymieniony jako Paradisea aurea) jest blisko spokrewniony z rodzajem Sericulus. Po raz pierwszy gatunek został umieszczony w tym rodzaju przez Charles-Luciena Bonaparte w 1850 roku w dziele Conspectus generum avium.

Według klasyfikacji IOC, altannik złotokryzy jest gatunkiem monotypowym. W 2008 roku z altannika złotokryzego wyodrębniono altannika ognistego (S. ardens). W liście Check-list of birds of the world, wydawanej od 1934 do 1987 roku, uznawano go jeszcze za podgatunek.

Nazwa rodzajowa Sericulus pochodzi od greckiego słowa sērikos, co oznacza „jedwabisty”, natomiast nazwa gatunkowa aureus wywodzi się od łacińskiego aurum, co oznacza „złoty”. Mieszkańcy gór Arfak nazywają ten gatunek komeida; inne lokalne nazwy to da doo, kimied oraz komicha.

Morfologia

Długość ciała altannika złotokryzego wynosi od 24 do 25 cm, przy długości dzioba od 29 do 32 mm oraz sterówek od 81 do 92 mm. Skrzydło ma długość od 140 do 146 mm, a skok od 40 do 43 mm. Samice zazwyczaj mają ogon dłuższy o 5–7% w porównaniu do samców, podobnie jest z długością dzioba. Szerokość dzioba samic wynosi od 6,8 do 8,9 mm. Średnia waga samców to 73 g, a samic 84 g. Proporcja długości sterówek do skrzydła wynosi 60%, co czyni ją trzecią od końca pod względem wielkości w rodzinie altanników.

W upierzeniu wyraźnie widoczny jest dymorfizm płciowy. Samce mają czerwonopomarańczowy wierzch głowy i kark, a czubek jest ruchomy. Pozostała część głowy jest czarna, podobnie jak broda, gardło oraz przednia krawędź skrzydła. Nad okiem znajduje się biała plamka. Sterówki i lotki pierwszego rzędu są czarne. Pierś, brzuch oraz wierzch ciała są żółte, z pomarańczowymi odcieniami. Nogi są ciemnoszare, a dziób czarny. Samice charakteryzują się mniej intensywnym upierzeniem, mają brązową głowę oraz wierzch ciała, skrzydła i sterówki, z jasną brodą i gardłem oraz jasnożółtym spodem ciała.

Zasięg występowania

Całkowity zasięg występowania altannika złotokryzego wynosi około 35 700 km². Gatunek ten występuje w północno-zachodniej i północnej części Nowej Gwinei, obejmując Półwysep Vogelkop, Półwysep Wandammen, Półwysep Onin, wybrzeża Zatoki Cenderawasih, okolice rzeki Taritatu oraz w pasmach górskich Gór Centralnych i północnej Nowej Gwinei, sięgając aż do rzeki Sepik.

Habitat

Altannik złotokryzy zamieszkuje wilgotne górskie lasy, unikając terenów ponownie zalesionych.

Zachowanie

Ptaki te zazwyczaj występują w grupach składających się z 2–3 osobników, najczęściej obserwuje się pary samca i samicy. Altanniki złotokryze są dość żwawe, jednak płochliwe i nieufne. Ich pieśń przypomina dźwięki wydawane przez nektarniki, lecz jest donośniejsza. Ptaki te odzywają się głośno w sytuacjach alarmowych, jednak przeważnie pozostają ciche i mało zauważalne. Żywią się owocami, szczególnie figami.

Lęgi

Altannik złotokryzy może krzyżować się z altannikiem ognistym. Sezon lęgowy w wschodniej części zasięgu trwa od maja do lipca. Gatunek ma poligamiczne zachowania. Gniazdo jest starannie zbudowane z patyczków, o średnich wymiarach 19 cm wysokości, 16 cm szerokości i 23 cm długości. Droga prowadząca do gniazda, o długości około 17 cm, jest dekorowana niebieskimi, fioletowymi i brązowymi owocami, białymi kwiatami, skorupkami ślimaków oraz liśćmi. Obserwacje zalotów miały miejsce w rejonie miejscowości Kiunga, gdzie samiec, zbierając drobne patyczki, tańczył przed samicą, starając się zaimponować jej, a następnie nagle podrywał się w górę i odchylał skrzydła. Brakuje informacji na temat gniazd i jaj w warunkach naturalnych. W niewoli samica składa jedno jajo, a inkubacja trwa od 21 do 22 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe przez 21–23 dni, a po 50–56 dniach od wyklucia są w stanie samodzielnie żerować.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje altannika złotokryzego jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność populacji nie została dokładnie oszacowana, ale ptak ten jest zazwyczaj opisywany jako rzadki. BirdLife International wskazuje, że trend liczebności populacji jest spadkowy, co jest wynikiem postępującej utraty i degradacji siedlisk oraz polowań.

Znaczenie w kulturze człowieka

W 2010 roku w Papui-Nowej Gwinei wydano serię znaczków, na których znajduje się altannik złotokryzy. Znaczek z tym gatunkiem został wydany również w Indonezji.