Alpaka (zwierzę)

Alpaka

Alpaka (Lama pacos) to udomowiony gatunek ssaka parzystokopytnego, pochodzący z Ameryki Południowej, należący do rodziny wielbłądowatych (Camelidae). Jest to zwierzę hodowane głównie dla wełny i mięsa, które przypomina lamę, jednak jest od niej mniejsze i bardziej zbliżone w budowie do owcy.

Taksonomia

Gatunek ten został po raz pierwszy opisany w 1758 roku przez szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza, który nazwał go Camelus pacos. Miejscem typowym jest Peru. Linneusz oparł swój opis na wcześniejszych badaniach różnych autorów.

Najbardziej aktualne analizy DNA, obejmujące sekwencje mtDNA oraz markery jądrowe mikrosatelitarne, sugerują, że alpaka pochodzi od podgatunku L. vicugna, a dokładniej L. v. mensalis. Wykopaliska archeologiczne w Telarmachay w środkowych Andach w Peru wskazują, że alpaka została udomowiona około 5500–6500 lat temu przez społeczności łowców-zbieraczy. Nie wyróżnia się podgatunków, ale rozróżnia się dwie odrębne rasy: Huacaya i Suri.

Etymologia

Nazwa Lama pochodzi z peruwiańskiego terminu llama, który oznacza lamę, a wywodzi się z nazwy llama w języku keczua. Z kolei pacos to peruwiańskie określenia dla lam, które zostały zaadoptowane przez Buffona w 1765 roku.

Występowanie

Alpaki są to zwierzęta stadne, które hodowane są w całej Ameryce Południowej. Najczęściej jednak występują w umiarkowanych warunkach w środkowych Andach, od środkowego Peru po środkową Boliwię i północne Chile, na wysokościach od około 3500 do 5200 m n.p.m. Nie są ograniczone do konkretnego środowiska, co czyni je łatwymi w hodowli i występującymi na różnych obszarach.

Większość populacji alpak znajduje się w regionie Altiplano w Peru, Chile i Boliwii. Ponad połowa światowej populacji, czyli około 3,3 miliona alpak, żyje w Peru, 420 tysięcy w Boliwii, a 45 tysięcy w Chile. Z powodu braku problemów z aklimatyzacją, alpaki można spotkać również na innych kontynentach (USA, Australia, Nowa Zelandia, Kanada i Europa), gdzie zostały zaimportowane w latach 1980–1990.

Wykorzystanie

Alpaki były hodowane głównie ze względu na ich futro, z którego wytwarzane są dzianiny oraz tkaniny. Włókno to jest naturalne, jedwabiste i cieplejsze oraz bardziej delikatne od wełny owczej. Co ważne, włókno alpak nie zawiera lanoliny, co czyni je hipoalergicznym. Proces pozyskiwania włókna alpak przypomina ten stosowany przy zbieraniu wełny owczej, a z pozyskanego materiału produkuje się między innymi tradycyjne stroje.

Charakterystyka

Ciało alpak ma długość od 114 do 150 cm, ogon mierzy 18–25 cm, a wysokość w kłębie wynosi od 85 do 90 cm, przy masie ciała 55–65 kg. Ubarwienie alpak jest zróżnicowane (22 kolory), najczęściej czarne lub brązowo-czarne, a czasami białe. Alpaki są zwierzętami społecznymi, tworzącymi rodziny składające się z dominującego samca, kilku samic i ich potomstwa.

Ciąża u alpak trwa około 335–340 dni, a zazwyczaj rodzi się jedno młode. Żyją średnio od 15 do 25 lat, hodowane w dużych stadach, zarówno dla mięsa, jak i przede wszystkim dla wełny. To właśnie ze względu na ten surowiec alpaki zostały przystosowane do życia w Europie. Ich sierść ma jedwabisty połysk. Istnieją dwie rasy alpak – Suri i Huacaya, które różnią się rodzajem okrywy włosowej. Włosy rasy Suri mogą osiągać do 50 cm długości. Wełna alpak jest wykorzystywana do produkcji koców, poncz oraz wysokiej jakości odzieży.

Alpaki mają łagodny charakter, co sprawia, że nadają się do pracy z dziećmi z ADHD oraz z porażeniem mózgowym. Dodatkowo, są aktywne w obronie przed drapieżnikami, dlatego w Europie wykorzystuje się je do ochrony stad owiec.

Hodowla

Z danych archeologicznych wynika, że lamy i alpaki zostały udomowione około 4000–5000 lat p.n.e. w regionie peruwiańsko-boliwijskiego Altiplano. Alpaki hoduje się w Andach, na obszarze od południowego Peru, przez Chile, aż po północną Boliwię. Dzięki lepszej jakości wełny i dobremu mięsu, alpaki hodowane są także w innych regionach świata, w tym w Polsce. Nie niszczą pastwisk ze względu na miękkie poduszki kopyt, a dzięki dwudzielnej wardze nie wyrywają roślin z korzeniami podczas żerowania. Są przystosowane do życia w klimacie wysokogórskim, a ich dieta może obejmować słabe gleby piątej i szóstej klasy, na których jedna hektarowa powierzchnia może utrzymać około 20 sztuk alpak. Ich wełna jest odporna na zimno, co pozwala im przetrwać trudne zimy. Ponadto, nawóz alpak ma pozytywny wpływ na ogrodnictwo.