Aloza amerykańska, znana również jako złotośledź, szed, szad oraz aloza wielka (Alosa sapidissima) to gatunek ryby anadromicznej z rodziny śledziowatych (Clupeidae).
Zasięg występowania
Gatunek ten występuje w północno-zachodniej części Atlantyku, od Nowej Fundlandii, Rzeki Świętego Wawrzyńca i Nowej Szkocji na północy, aż po Florydę na południu. Został także introdukowany do rzek Sacramento w Kalifornii oraz Kolumbii, a obecnie można go spotkać od estuarium Cook Inlet na Alasce po Dolną Kalifornię w Meksyku oraz na Kamczatce.
Aloza amerykańska spędza większość swojego życia w morzu, na szelfie kontynentalnym na głębokości od 0 do 250 m (maksymalnie 375 m) i występuje również w wodach słonawych. Tworzy jednowiekowe „szkoły”. Na tarło wchodzi do rzek.
Charakterystyka
Średnia długość alozy amerykańskiej wynosi 50 cm (maksymalnie samce osiągają 76 cm, a samice 61,7 cm). Maksymalna masa ciała wynosi do 5,5 kg. Gatunek ten ma liczbę kręgów od 51 do 60. Ciało jest umiarkowanie spłaszczone, a brzuch ma wyraźny klin. Szczęka dolna nie wystaje poza górną. Wzdłuż linii bocznej znajduje się od 52 do 64 łusek, a pionowo 15–16 łusek. Na górnej części pierwszej pary łuków skrzelowych występuje 59–73 cienkich i wydłużonych wyrostków filtracyjnych (u młodych osobników jest ich mniej). W płetwie grzbietowej znajduje się od 15 do 19 promieni, w płetwie odbytowej od 18 do 24 promieni. Płetwy piersiowe mają od 14 do 18 promieni, a płetwy brzuszne 9 promieni.
Ubarwienie ciała jest srebrzyste z metalicznym, niebieskim lub niebiesko-zielonym połyskiem. Na bokach znajdują się ciemne plamki, czasem występujące w dwóch rzędach.
Odżywianie
Aloza amerykańska żywi się planktonem, głównie widłonogami i lasonogami, a także owadami. Okazjonalnie spożywa niewielkie ryby. Młode osobniki w rzekach żywią się larwami ochotkowatych. W czasie migracji na tarło przerywa żerowanie, które wznawia podczas powrotu do morza.
Jest pożerana przez inne ryby oraz płetwonogie. Pasożytują na niej nicienie, widłonogi, przywry i kolcogłowy.
Rozmnażanie
Dojrzałość płciową osiąga w wieku od 2 do 5 lat, przy długości 38–48,5 cm.
Na Florydzie ryby wchodzą do rzek już w listopadzie, natomiast na północy dokonuje się to pod koniec maja lub w czerwcu, co zależy od temperatury wody (szczyt migracji przypada na temperaturę 18,5 °C). Niektóre osobniki przystępują do tarła zaraz po wejściu do rzeki, inne wędrują nawet do 630 km w górę rzeki w poszukiwaniu tarlisk. Tarło odbywa się wiosną i wczesnym latem w temperaturze od 12 do 21 °C (8–26 °C) (w rzece Delaware od maja do lipca, a w rzece Świętego Jana od lutego do kwietnia). Proces tarła zaczyna się o zachodzie słońca i trwa do północy. Para ryb pływa blisko siebie, aż w końcu tarlaki uwalniają ikrę i mlecz. Po tarle tarlaki wracają do morza.
Ikra ma kulisty kształt, jest przezroczysta, gładka i nielepka. Żółtko jest wyraźnie ziarniste i zajmuje około połowy średnicy jaja.
Wylęg następuje w temperaturze 24 °C po 2 dniach, w 23,3 °C po 3 dniach, w 15,5 °C po 7 dniach, w 13,3 °C po 11 dniach, w 12 °C po 13 dniach, a w 10 °C po 17 dniach. Przy długości od 20 do 30 mm narybek tworzy stada i zaczyna spływ ku morzu, do którego dociera przed jesienią. Aloza amerykańska może żyć do 13 lat.
Znaczenie gospodarcze
Gatunek ten jest łowiony przez wędkarzy i rybaków podczas migracji do rzek. Sprzedawana jest świeża, solona lub wędzona, a jej ikra jest również ceniona.
Przypisy
Bibliografia
Alosa sapidissima (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 16 marca 2011]
