Alona Wałentyniwna Sawczenko
Alona Wałentyniwna Sawczenko, ukr. Альона Валентинівна Савченко (urodzona 19 stycznia 1984 w Obuchowie), to ukraińska łyżwiarka figurowa, która reprezentuje Niemcy, startując w parach sportowych z Bruno Massotem. Jest mistrzynią olimpijską z Pjongczangu (2018), dwukrotną brązową medalistką olimpijską z Vancouver (2010) i Soczi (2014), a także uczestniczką igrzysk olimpijskich w 2002 i 2006. Sawczenko jest sześciokrotną mistrzynią świata (2008, 2009, 2011, 2012, 2014, 2018), czterokrotną mistrzynią Europy (2007–2009, 2011), pięciokrotną zwyciężczynią finału Grand Prix (2008, 2011, 2012, 2014, 2018), mistrzynią świata juniorów (2000), zwyciężczynią finału Junior Grand Prix (1999), dwukrotną mistrzynią Ukrainy (2000, 2001) oraz dziesięciokrotną mistrzynią Niemiec (2004–2009, 2011, 2014, 2016, 2018).
Po wprowadzeniu nowych przepisów w punktacji zawodów łyżwiarskich w 2018 roku, Sawczenko i Massot ustanowili dwa historyczne rekordy świata (GOE±3) w kategorii seniorów: za program dowolny (162,86 pkt) oraz notę łączną (245,84 pkt).
Życiorys
Początki
Alona urodziła się w ukraińskim Obuchowie jako jedno z czworga dzieci, będąc jedyną córką nauczycieli, Niny i Wałentyna Sawczenko. Jej ojciec uczył wychowania fizycznego i krótko był trenerem lekkoatletyki w Niemczech, a w młodości był podnoszącym ciężary, zdobywając tytuł „Zasłużonego mistrza sportu ZSRR”. Matka Alony również uprawiała różne sporty, jednak bez znaczących sukcesów. Już w wieku trzech lat Alona zapragnęła nauczyć się jazdy na łyżwach, kiedy zobaczyła plakat promujący łyżwiarstwo figurowe. Poprosiła ojca o zakup pierwszych łyżew na swoje trzecie urodziny. Wałentyn nauczył Alonę jazdy na zamarzniętym jeziorze blisko ich domu, ale rodzice mieli wątpliwości co do jej przyszłości w tym sporcie, ze względu na wysokie koszty dojazdów do Kijowa na treningi. Sawczenko zaczęła trenować na lodowisku „Biłosniżka” w wieku około pięciu lat, ale jej ojciec dostrzegł ograniczenia rozwoju sportowego w lokalnym klubie i przeniósł ją do lodowiska „Kriżynku” w Kijowie, gdzie zauważono jej talent. W dzieciństwie uczęszczała także do szkoły muzycznej, gdzie uczyła się gry na pianinie, lecz zrezygnowała z muzyki na rzecz sportu.
Kariera sportowa
1998–2002: pierwsze sukcesy, debiut na igrzyskach i wyjazd z Ukrainy
Początkowo Sawczenko występowała jako solistka, jednak w wieku 13-14 lat przeszła do rywalizacji w parach sportowych, koncentrując się na nauce nowych elementów. Zaczęła karierę w klubie Dynamo Kijów, gdzie jej pierwszym partnerem był Dmytro Bojenko pod okiem trenera Ołeksandra Artyczenki. Wspólnie zajęli 13. miejsce na mistrzostwach świata juniorów w 1998 roku.
W 1998 roku jej drugim partnerem sportowym został Stanisław Morozow, z którym reprezentowała klub Dynamo Kijów, a ich trenerką została Hałyna Kuchar. Para zdobyła pierwsze sukcesy na arenie międzynarodowej w sezonie 1999/2000, wygrywając w finale Junior Grand Prix 1999 w Gdańsku i zdobywając tytuł mistrzów świata juniorów w 2000 roku w Oberstdorfie. Zostali również dwukrotnymi mistrzami Ukrainy (2000, 2001) i zadebiutowali na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 2002 roku w Salt Lake City, gdzie zajęli 13. miejsce. Po tych igrzyskach Sawczenko i Morozow zakończyli współpracę w dobrych relacjach, choć Sawczenko później przyznała, że mimo że wiele zawdzięcza trenerce Kuchar, często dochodziło między nimi do kłótni, co jednak nie było głównym powodem rozstania.
Pomimo sukcesów sportowych, Sawczenko nie otrzymywała wsparcia ze strony ukraińskiej federacji. Jej treningi w Kijowie zaczynały się o siódmej rano, co zmuszało ją do wyruszania z Obuchowa o czwartej rano. Z biegiem czasu zaczęła robić to dwa razy dziennie, aby uczestniczyć w dwóch sesjach treningowych. Ukraińska federacja nie pomogła jej w znalezieniu zakwaterowania w Kijowie, a jej rodzina miała trudności finansowe, utrzymując się z pensji dwojga nauczycieli. Kiedy wieczorne treningi kończyły się zbyt późno, a poranne zaczynały zbyt wcześnie, Sawczenko nocowała u trenerki Kuchar. Jej podróże na trasie Obuchów-Kijów trwały aż dziewięć lat. Sawczenko próbowała rozmawiać z ukraińską federacją, aby nadal reprezentować swój kraj, jednak federacja zaproponowała jej jedynie treningi z Rosjaninem Antonem Niemienko, nie chcąc pokryć jego kosztów. Sawczenko stwierdziła później, że: „Nikt nie jeździ na łyżwach za pieniądze, ale bez pieniędzy nie da się osiągnąć wyników. Nie byłam pierwszym i myślę, że nie będę ostatnim sportowcem, który opuści Ukrainę”. Kiedy postanowiła wyjechać z Ukrainy, została wezwana na komisję, która nakazała jej zwrócenie wszystkiego, co otrzymała od państwa – jedynie jeden kostium i para łyżew, ponieważ resztę kostiumów szyła za własne pieniądze.
2003–2014: sukcesy z Szolkowym dla reprezentacji Niemiec
W 2002 roku zmieniła partnera na Robina Szolkowego, a w 2003 roku przeniosła się do Niemiec i zmieniła trenera na Ingo Steuera. 29 grudnia 2005 roku uzyskała niemieckie obywatelstwo i wystartowała w igrzyskach olimpijskich w 2006 roku. Na mistrzostwach Europy w 2006 roku zdobyła srebrny medal, a na kolejnych trzech mistrzostwach Europy w latach 2007, 2008 i 2009 – złote. W 2011 roku ponownie zdobyła złoty medal mistrzostw Europy, tym razem w Bernie. Na mistrzostwach świata w Tokio w 2007 roku zdobyła brąz, a w Göteborgu i Los Angeles nie miała sobie równych. W 2011 roku zdobyła złoty medal mistrzostw świata w Moskwie, a rok później w Nicei znowu stanęła na najwyższym stopniu podium. W 2010 roku brała udział w igrzyskach olimpijskich, gdzie zdobyła brązowy medal. Jest także siedmiokrotną mistrzynią Niemiec, zdobywając tytuł w latach 2004-2011 z przerwą w 2010 roku.
2014–2018: partnerstwo z Massotem i złoty medal olimpijski
W marcu 2014 roku, po zakończeniu mistrzostw świata, trener Ingo Steuer potwierdził informacje o negocjacjach z Francuską Federacją Sportów Lodowych (FFSG) dotyczących francuskiego łyżwiarza, który po rocznej przerwie mógłby reprezentować Niemcy z Aloną Sawczenko. Niedługo potem niemiecka gazeta „Bild” ogłosiła, że nowym partnerem Sawczenko zostanie Bruno Massot, a ich celem będzie zdobycie mistrzostwa olimpijskiego w 2018 roku. Po mistrzostwach świata 2014 pojawiły się doniesienia o kłótni Sawczenko z trenerem Steuerem oraz napiętej atmosferze w sztabie. W październiku Sawczenko opuściła bazę treningową w Chemnitz i zaczęła trenować z Massotem w Oberstdorfie pod okiem Alexandra Königa, co było spowodowane także problemami finansowymi. Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych odmówiło wsparcia dla pracy Steuera po ujawnieniu jego powiązań z Państwową Służbą Bezpieczeństwa sprzed 25 lat. Jedynym wsparciem finansowym były pieniądze, które Sawczenko otrzymywała jako członek niemieckiej kadry narodowej. Massot również nie otrzymał wsparcia finansowego z francuskiej federacji, a ich brak możliwości występów w rewiach z powodu rocznego zakazu startów Massota uniemożliwił im płacenie za treningi w Chemnitz. Sawczenko zaproponowała, aby Steuer wspierał ich nieodpłatnie, jednak ten odmówił. Szkolenie u Königa było finansowane przez niemiecką federację.
Sawczenko i Massot znali się wcześniej, gdy trenowali z poprzednimi partnerami u Steuera. Massot i jego partnerka, Rosjanka Darja Popowa, reprezentowali Francję, jednak z powodu braku francuskiego obywatelstwa Popowej nie mogli wystartować w igrzyskach olimpijskich w Soczi w 2014 roku. Ich głównym trenerem był Jean-François Ballester, późniejszy trener Sawczenko i Massota. Para rozpoczęła wspólne treningi w kwietniu 2014 roku, aby dostosować technikę i styl jazdy, a ich pierwsze oficjalne wystąpienie miało miejsce w maju podczas rewii All That Skate w Korei Południowej.
Kiedy Massot zgodził się na współpracę z Sawczenko, złożył do FFSG wniosek o zezwolenie na reprezentowanie Niemiec. FFSG odmówiło, co groziło mu utratą możliwości startów na dwa lata, mimo że starał się o niemieckie obywatelstwo. ówczesny prezydent FFSG, Didier Gailhaguet, stwierdził: „Nie pozwolimy na to. Bruno dobrze o tym wie”. Koordynatorka francuskiej reprezentacji łyżwiarskiej, Katia Krier, tłumaczyła, że otrzymali list od Sawczenko z prośbą o możliwość transferu z Niemiec do Francji przed igrzyskami olimpijskimi w 2014 roku, co prowadziło do nadziei na starty Sawczenko i Massota pod francuską flagą. Ostatecznie, 26 października 2015 roku, po 18 miesiącach starań o zezwolenie na transfer, Gailhaguet poinformował Massota o wydaniu zgody. Gailhaguet zaznaczył, że „ta historia powinna zachęcić wszystkich do lepszego zrozumienia subtelnego procesu międzynarodowych transferów”. W decyzji Gailhagueta, która miała miejsce w kontekście jego starań o prezydenturę Międzynarodowej Unii Łyżwiarskiej (ISU), wzięto pod uwagę nie tylko regulaminy ISU, ale również opłatę za „rekompensaty szkoleniowe”, której FFSG zażądało od Massota. Początkowo wynosiła ona 70 tys. euro, ale później Niemiecki Związek Łyżwiarski (DEU) renegocjował ją do 30 tys. euro. Mimo to, zakaz występów Massota, również w rewiach, nie pozwalał parze na zebranie odpowiednich funduszy. Próbowali zebrać pieniądze przez zbiórki internetowe oraz odwoływali się do ISU, które ponownie skierowało sprawę do niemieckiej i francuskiej federacji. Sytuacja była pilna, ponieważ aby mogli wystartować w mistrzostwach kończących sezon 2015/2016, potrzebowali minimalnych ocen technicznych. Po wstępnym wydaniu pozwolenia, Gailhaguet zgodził się na finalizację formalności za opłatą w wysokości 30 tys. euro, którą pokrył Niemiecki Związek Łyżwiarski (DEU), z zastrzeżeniem, że Sawczenko i Massot będą musieli spłacić część tej kwoty ze swoich przyszłych dochodów.
Sawczenko i Massot zadebiutowali w pierwszym wspólnym sezonie 2015/2016 w listopadzie 2015 roku na zawodach z cyklu Challenger Series Tallinn Trophy 2015, gdzie zwyciężyli z przewagą 37,38 pkt nad niemiecką parą Mari Vartmann i Rubenem Blommaertem. Tydzień później zdobyli drugie zwycięstwo w Warsaw Cup 2015. Następnie zdobyli swój pierwszy wspólny tytuł mistrzów Niemiec 2016, pierwszy dla Massota i dziewiąty dla Sawczenko. Na mistrzostwach Europy 2016 w Bratysławie zdobyli srebrny medal, przegrywając z reprezentantami Rosji, Tetianą Wołosożar i Maksimem Trańkowem o 21,88 pkt. Sezon zakończyli brązowym medalem na mistrzostwach świata, gdzie ustąpili Kanadyjczykom Meagan Duhamel i Ericowi Radfordowi oraz Chińczykom Sui Wenjing i Han Cong.
W czerwcu 2016 roku, podczas rewii All That Skate w Korei Południowej, Sawczenko i Massot zaprezentowali nowy program krótki do utworu „That Man” Caro Emerald w stylu lat 50. XX wieku, który później stał się ich programem olimpijskim. Sezon 2016/2017 rozpoczęli od wygranej w Nebelhorn Trophy 2016. Następnie zwyciężyli w obu zawodach Grand Prix: Rostelecom Cup 2016 i Trophée de France 2016. Podczas występu we Francji Alona doznała kontuzji przy lądowaniu potrójnego wyrzucanego axla, jednak mimo bólu dokończyli program i wygrali. Dzięki temu awansowali do finału Grand Prix, ale zdecydowali się wycofać z zawodów ze względu na potrzebę leczenia kontuzji Sawczenko. W związku z tym opuścili mistrzostwa Niemiec, ale wystąpili tam gościnnie, prezentując jedynie podwójne skoki i rezygnując z wyrzucanych oraz podnoszeń twistowych. Problemy z kostką Sawczenko trwały trzy tygodnie, a rekonwalescencja zajęła więcej czasu niż przewidywano. W międzyczasie występowali z uproszczoną choreografią podczas rewii pod koniec 2016 roku i zmienili część programu dowolnego do „Lighthouse”. Sawczenko i Massot wystartowali na mistrzostwach Europy 2017 w Ostrawie, zdobywając srebrny medal i wygrywając segment programu dowolnego. Na koniec marca powtórzyli ten wynik, zdobywając wicemistrzostwo świata 2017 w Helsinkach z wynikiem 230,30 pkt, przegrywając z Chińczykami Sui Wenjing i Han Cong o 1,76 pkt.
Sezon 2017/2018 Sawczenko i Massot rozpoczęli od drugiego miejsca w zawodach z cyklu Challenger Series Nebelhorn Trophy 2017. Później powtórzyli ten rezultat w Skate Canada International 2017, przegrywając tylko z kanadyjską parą Duhamel/Radford. Ich pierwsze wspólne zwycięstwo miało miejsce na Skate America 2017, co zapewniło im kwalifikację do finału Grand Prix 2017, gdzie zdobyli złoty medal.
W listopadzie 2017 roku Massot uzyskał niemieckie obywatelstwo, co umożliwiło mu reprezentowanie tego kraju na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2018. W konkursie olimpijskim zajmowali czwarte miejsce po programie krótkim z wynikiem 76,59 pkt. Następnego dnia ustanowili rekord świata w programie dowolnym (159,31 pkt), co dało im 0,43 pkt przewagi w łącznej noty nad Chińczykami Sui Wenjing i Han Cong, w efekcie pozwalając na zdobycie złotego medalu olimpijskiego.
W marcu 2018 roku zdecydowali się na występ na mistrzostwach świata, gdzie poprawili trzy rekordy świata: w programie krótkim (82,98 pkt), programie dowolnym (162,86 pkt) oraz w łącznej noty (245,84 pkt), co przyniosło im tytuł mistrza świata (pierwszy dla Massota, szósty dla Sawczenko).
W maju 2018 roku ogłosili, że wezmą co najmniej roczną przerwę w startach w oficjalnych zawodach, koncentrując się na występach pokazowych. W tym czasie Sawczenko trenowała amerykańską parę sportową Alexę i Chrisa Knierimów oraz szkoliła młodzież. Sama wróciła do trenowania na lodzie po urodzeniu córki w 2019 roku, a wraz z Massotem postanowili spróbować powrócić do występów w parze. Latem 2020 roku opublikowała filmy, na których wykonuje potrójnego axla i poczwórnego toe-loopa. Z powodu pandemii COVID-19 musieli przełożyć wspólne plany, ponieważ Massot mieszkał w Szwajcarii, a Alona w Niemczech. Jak sama przyznała: „jeśli wrócę do par sportowych, to tylko z Bruno [Massotem], nie sądzę, żebym mogła znaleźć lepszego partnera, ponieważ on po prostu nie istnieje”.
Inne
W 2016 roku ukazała się książka „Ein perfektes Paar. Aljona Savchenko und Robin Szolkowy” (Perfekcyjna para. Alona Sawczenko i Robin Szolkowy), której autorką jest Tatjana Flade, a która koncentruje się na karierze Sawczenko z partnerem Robinem Szolkowym (do 2014 roku) oraz na ich życiu po zakończeniu wspólnej jazdy.
W marcu 2020 roku wydano biografię Sawczenko zatytułowaną „Aljona Savczenko: Der lange Weg zum olympischen Gold. Eine Biographie” (pol. Alona Sawczenko: Długa droga do olimpijskiego złota. Biografia) autorstwa dziennikarki Aleksandry Iljinej. Biografia ukazała się w języku niemieckim i rosyjskim.
W 2024 roku otrzymała Srebrny Liść Laurowy.
Życie prywatne
18 lipca 2016 roku podczas ceremonii w Füssen Sawczenko poślubiła brytyjskiego artystę-rysownika, Liama Crossa. Para poznała się na imprezie pokerowej w Oberstdorfie, tuż przed zakończeniem kontraktu Crossa w Niemczech, który nie miał pojęcia o osiągnięciach łyżwiarskich Alony. Mimo bariery językowej (Sawczenko nie mówiła dobrze po angielsku, a Cross nie znał niemieckiego) zaczęli się spotykać, a po sześciu miesiącach Sawczenko przyjęła jego oświadczyny.
W kwietniu 2019 roku Sawczenko i Cross ogłosili, że spodziewają się pierwszego dziecka. 7 września 2019 roku na świat przyszła ich córka, Amilia Sawczenko Cross. W lutym 2022 roku Sawczenko i Cross potwierdzili rozstanie.
Osiągnięcia
Z Bruno Massotem (Niemcy)
Z Robinem Szolkowym (Niemcy)
Ze Stanisławem Morozowem (Ukraina)
Z Dmytrem Bojenko (Ukraina)
Programy
Alona Sawczenko / Bruno Massot
Alona Sawczenko / Robin Szolkowy
Rekordy świata
Do sezonu 2017/2018
Przypisy
Bibliografia
International Skating Union Biography – Aljona Savchenko / Bruno Massot. ISU. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-04)]. (ang.).
International Skating Union Biography – Aljona Savchenko / Robin Szolkowy. ISU. [dostęp 2018-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-23)]. (ang.).
International Skating Union Biography – Aljona Savchenko / Stanislav Morozov. ISU. [dostęp 2021-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-10-21)]. (ang.).
