Alokacja zasobów
Alokacja zasobów odnosi się do przypisywania dostępnych zasobów w taki sposób, aby mogły być one wykorzystane. Zakres możliwości alokacyjnych jest uwarunkowany stanem techniki oraz wielkością zasobów w danej gospodarce.
Alokacja na rynkach
Rodzaj alokacji zasobów jest uzależniony od struktury rynku, na którym dany zasób występuje. Wyróżnia się kilka typów struktur:
- wolny rynek – to rynek, na którym alokacja zasobów odbywa się na podstawie mechanizmów rynkowych, takich jak popyt i podaż. Cena danego dobra ustalana jest w momencie przecięcia krzywych popytu i podaży, co pozwala określić poziom cen oraz ilość towaru, na który jest zapotrzebowanie. W tym systemie zasoby są efektywnie rozdysponowane.
- monopol różnicujący ceny – monopolista, który posiada dany zasób, może sprzedać go po różnych cenach, na przykład poprzez organizowanie aukcji.
- monopol – monopolista ustala cenę zasobu w taki sposób, aby maksymalizować swój zysk. Cena ta jest zazwyczaj znacznie wyższa niż na rynku konkurencyjnym. Monopolista ma możliwość sztucznego regulowania podaży oraz ograniczania dostępności zasobu, co prowadzi do nieefektywności rynku.
- rynek regulowany – cena jest ustalana przez instytucje, takie jak rząd. Zakłada się, że zasób jest ograniczony ilościowo, a regulator ustala cenę poniżej poziomu rynkowego, co powoduje duży popyt oraz nadwyżkę popytu nad podażą. W takiej sytuacji dostawcy osiągają niższe zyski niż w przypadku ustalania cen na rynku konkurencyjnym, a nabywcy mogą nie być w stanie zakupić dóbr nawet przy odpowiednich środkach, co prowadzi do nieefektywności rynku.
Efektywna alokacja zasobów
Efektywna alokacja zasobów stanowi kluczowy problem w naukach o gospodarowaniu, czyli ekonomii.
Gospodarowanie dotyczy zasobów ograniczonych. W przypadku zasobów nieograniczonych, dostępnych w nadmiarze, problem gospodarowania nie występuje.
Kiedy zasób jest ograniczony, oznacza to, że gdy jedna osoba otrzymuje tyle, ile potrzebuje, inna osoba nie może uzyskać wystarczającej ilości. W takich sytuacjach możliwe jest rozsądne podzielenie zasobów pomiędzy potrzebujących. Proces ten, który uwzględnia optymalne korzyści gospodarcze, określany jest jako efektywna alokacja zasobów.
Efektywność alokacji w sensie Pareta można opisać jako sytuację, w której:
- nie ma możliwości poprawy sytuacji wszystkich osób zaangażowanych w wymianę;
- nie ma możliwości polepszenia sytuacji jednej osoby bez pogarszania sytuacji innej;
- wszystkie korzyści z wymiany zostały już wyczerpane;
- nie ma możliwości wzajemnie korzystnej wymiany.
Innymi słowy, zbiór gustów konsumentów, zasobów produkcyjnych oraz techniki alokacji jest efektywny w sensie Pareta, jeżeli niemożliwe jest przejście do innej alokacji, która poprawiłaby sytuację niektórych osób bez negatywnego wpływu na innych.
Odnalezienie idealnego podziału zasobów (dóbr) jest skomplikowane. Kryteria podziału mogą wpływać na interesy społeczeństwa, a także nie uwzględniać szerszego kontekstu oraz przyszłych konsekwencji (na przykład dług wobec przyszłych pokoleń).
Niektóre zasoby, które teoretycznie mogą być nieograniczone, są ograniczane z powodów prawnych lub etycznych. Przykładowo, utwory w formie elektronicznej mogą być teoretycznie kopiowane w nieskończoność, ale ich rozpowszechnianie podlega ograniczeniom wynikającym z praw autorskich.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
D. Begg: Mikroekonomia. PWE, Warszawa 2003;
Hal R. Varian: Mikroekonomia kurs średni – ujęcie nowoczesne. PWN, Warszawa 2002.
