Alojzy Norbert Wrzeciono (ur. 4 czerwca 1923 w Tarnowie Opolskim, zm. 11 sierpnia 2003 w Poznaniu) był polskim fizykiem, profesorem i ekspertem w zakresie fizyki ciała stałego oraz ferromagnetyzmu. Przez wiele lat pełnił funkcję kierownika Zakładu Stopów Magnetycznych w Instytucie Fizyki Molekularnej Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu.
Życiorys
Młodość
Alojzy Wrzeciono był jednym z jedenastu dzieci Piotra i Rozalii Wrzeciono, którzy posiadali duże gospodarstwo rolne w Tarnowie Opolskim. Rodzina ta była głęboko religijna i patriotyczna, a także członkami Związku Polaków w Niemczech. Mimo licznych trudności starali się edukować swoje dzieci w języku polskim, wysyłając je do polskich szkół. Alojzy uczęszczał do Polskiego Gimnazjum w Bytomiu, a później kontynuował naukę w Polskim Gimnazjum w Kwidzynie.
Lata wojenne
W sierpniu 1939 roku został aresztowany przez Niemców wraz z innymi uczniami oraz nauczycielami Polskiego Gimnazjum w Kwidzynie i wywieziony do obozu odosobnienia w Tapiawie, a następnie w Grünhoff. Po uwolnieniu powrócił do domu, gdzie pracował w rodzinnym gospodarstwie.
Lata powojenne
W 1948 roku zdał eksternistycznie egzamin dojrzałości, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1952 roku uzyskał tytuł magistra matematyki oraz dyplom ukończenia studiów z zakresu fizyki. W tym samym roku został zatrudniony jako asystent w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach.
Kariera naukowa
W listopadzie 1954 roku rozpoczął studia aspiranckie na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem prof. Stanisława Lori, specjalizując się w ferromagnetyzmie. W styczniu 1958 roku Alojzy Wrzeciono został asystentem prof. Szczepana Szczeniowskiego w Zakładzie Ferromagnetyków w Instytucie Fizyki Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. W 1963 roku obronił pracę doktorską pt. „Namagnesowanie i anizotropia magnetokrystaliczna związku międzymetalicznego Mn5Ge3” na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym UAM. W kwietniu 1964 roku objął stanowisko adiunkta w Zakładzie Ferromagnetyków, gdzie później został kierownikiem Pracowni Stopów i Ferrytów.
W 1967 roku odbył staż naukowy we Francji w Grenoble w laboratorium prof. Louisa Néela, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki ferromagnetyzmu. W lutym 1973 roku objął stanowisko kierownika Zespołu Problemowego Metali Magnetycznych PAN w Poznaniu. Rok później, na podstawie pracy „Struktura domenowa związków międzymetalicznych Mn5Ge3, MnSb, Mn2Sb”, uzyskał stopień doktora habilitowanego. W 1975 roku, po utworzeniu Instytutu Fizyki Molekularnej PAN w Poznaniu, został kierownikiem Zakładu Stopów Magnetycznych.
W 1993 roku otrzymał tytuł naukowy profesora zwyczajnego. W 1994 roku przeszedł na emeryturę, lecz pozostał w Instytucie Fizyki Molekularnej PAN w niepełnym wymiarze czasu pracy, kontynuując badania naukowe, będąc promotorem prac doktorskich oraz uczestnicząc w pracach Komisji Materiałowej Polskiej Akademii Nauk i współpracując z zagranicznymi ośrodkami (np. w Koszycach) oraz biorąc aktywny udział w konferencjach naukowych.
Dorobek i osiągnięcia
W trakcie swojej kariery naukowej profesor Alojzy Wrzeciono opublikował 137 artykułów naukowych oraz wypromował 7 doktorów i kilku magistrów. Wśród jego doktorantów był Mieczysław Jurczyk, który zdobył tytuł profesora, a czterech innych uzyskało stopień doktora habilitowanego.
Badania naukowe profesora koncentrowały się na związkach międzymetalicznych manganu oraz związkach międzymetalicznych lantanowców z pierwiastkami przejściowymi o niepełnej powłoce 3d. Opracował również nową technologię produkcji stopów amorficznych i nanokrystalicznych, w tym magnesów nanokompozytowych. Prowadził wszechstronne badania dotyczące tych materiałów, analizując ich właściwości magnetyczne, strukturę, reakcje na zewnętrzne pole w zależności od temperatury i siły pola magnetycznego, a także przejścia fazowe, anizotropię, magnetostrykcję oraz struktury domenowe.
Stworzył wiele innowacyjnych aparatów badawczych – projektował i często samodzielnie konstruował sprzęt pomiarowy oraz urządzenia technologiczne. Jego prace były cytowane przez licznych naukowców na całym świecie, a reprodukcje obrazów proszkowych struktur domenowych znalazły się w monografii prof. Néela oraz w podręczniku fizyki autorstwa prof. Szczepana Szczeniowskiego.
Za swoje osiągnięcia był wielokrotnie nagradzany, otrzymując m.in. Honorową Odznakę Miasta Poznania w 1983 roku, Złoty Krzyż Zasługi w 1980 roku oraz Medal XXV-lecia Polskiej Akademii Nauk (za badania dotyczące właściwości magnetycznych stopów lantanowiec-metal przejściowy-bor). Jednym z najbardziej cenionych przez niego odznaczeń był Medal Rodła, który otrzymał w 1986 roku.
Zainteresowania humanistyczne
Profesor Alojzy Wrzeciono był również humanistą, interesującym się filozofią oraz historią Polski, szczególnie losami Polonii w Niemczech. Znał kilka języków obcych i był miłośnikiem muzyki. Wspierał organizację koncertów organowych, zwłaszcza Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Wolsztynie, często angażując się jako tłumacz dla zagranicznych gości zapraszanych na te wydarzenia.
Przypisy
