Alojzy Wojtowicz
Alojzy Wojtowicz, znany także jako „Jurand” i „Głowacki”, urodził się 27 grudnia 1918 roku w Hanaczowie, a zmarł 13 grudnia 1992 roku w Nowej Soli. Był porucznikiem Armii Krajowej oraz członkiem WiN, brał udział w obronie Hanaczowa i został uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Po zakończeniu drugiej wojny światowej objął stanowisko dyrektora szkoły w Mirocinie Górnym.
Dzieciństwo i młodość
Alojzy Wojtowicz przyszedł na świat 27 grudnia 1918 roku w Hanaczowie, znajdującym się w powiecie Przemyślany. Był synem Szczepana i Katarzyny (z domu Prochera) i miał dwóch braci: Antoniego oraz Kazimierza. W młodości uczęszczał do III Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego we Lwowie, gdzie zdał maturę. Następnie rozpoczął studia z zakresu weterynarii na Uniwersytecie Lwowskim.
Po wybuchu drugiej wojny światowej
W wyniku wybuchu wojny Alojzy Wojtowicz przerwał studia na Uniwersytecie Lwowskim w trakcie pierwszego roku (nigdy ich nie ukończył) i został powołany do Obrony Narodowej jako dowódca drużyny do walki z niemiecką dywersją. Po kampanii wrześniowej zaangażował się w tworzenie „Służby Zwycięstwu Polski”. W listopadzie 1939 roku został zaprzysiężony i objął stanowisko zastępcy komendanta rejonu SPZ w Hanaczowie. W 1939 roku ukrywał w rodzinnym gospodarstwie dwóch oficerów policji oraz jednego oficera WP.
Organizował pomoc dla rodzin oficerów oraz inteligencji polskiej, którym groziła deportacja do ZSRR. W połowie 1940 roku dostarczał żywność i informacje polskim żołnierzom internowanym w obozie w Podsosnowie. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej przygotował akcję z dnia 26 czerwca 1941 roku, mającą na celu atak na straż NKWD konwojującą polskich jeńców wojennych do ZSRR, co umożliwiło niektórym żołnierzom WP ucieczkę.
Na jesieni 1941 roku był współzałożycielem Rejonu ZWZ Hanaczów. W połowie 1942 roku ukrywał Żydów z Hanaczowa, którzy mieli zostać wywiezieni do gett przez Niemców. Na początku 1943 roku uczestniczył w wielu akcjach dywersyjnych, w tym w ataku na niemiecką i ukraińską komendę policji w Podhoryszczach, gdzie zdobyto dużą ilość broni, oraz w podpalaniu niemieckich stert zboża w powiecie Przemyślany. Po tym incydencie oddziały SS pojawiły się w rejonie Przemyślany, co zmusiło grupę partyzancką do wycofania się do lasów romanowsko-kocurowskich. W związku z tym Alojzy Wojtowicz musiał ukryć w Hanaczowie ponad 80 Żydów. Gdy 2 września 1943 roku oddziały SS przeprowadziły akcję pacyfikacyjną w lasach hanaczowsko-świrskich, nie udało im się odnaleźć ani partyzantów, ani większej liczby Żydów, z wyjątkiem około 8, którzy nie zdążyli uciec.
Alojzy brał udział w pierwszej obronie Hanaczowa, kierując obroną plebanii oraz udzielając pierwszej pomocy rannym. Był częścią sztabu obrony Hanaczowa. W listopadzie 1944 roku dowodził oddziałem, który zaatakował niemiecki konwój pod Słowitą. Alojzy Wojtowicz wspierał także grupę dywersyjną Nikołaja Kuzniecowa, która przeprowadziła zamach na wicegubernatora Bauera we Lwowie.
Podczas drugiego ataku na Hanaczów Alojzy zbierał rannych z pola walki i udzielał im pomocy. 11 kwietnia 1944 roku konwojował ciężko rannych żołnierzy z Hanaczowa do Lwowa. Po ataku na oddział SS 20 kwietnia 1944 roku zachorował na tyfus i został mianowany oficerem informacyjnym oddziału dywersyjnego przez majora Anatola Sawickiego. Na wniosek majora Sawickiego 16 kwietnia 1945 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. W czerwcu 1945 roku ukończył szkołę podchorążych, uzyskując stopień podporucznika.
W czasie akcji „Burza”, po dwóch tygodniach współpracy z oddziałami Armii Czerwonej w wyzwalaniu terenów na południowy wschód od Lwowa, jego oddział został rozbrojony. Alojzy zaczął posługiwać się fałszywym nazwiskiem Jan Brzoza, które używał podczas okupacji niemieckiej.
Po wojnie
W grudniu 1945 roku brał udział w organizacji Eksterytorialnego Okręgu WiN Lwów, który miał wspierać aliantów zachodnich w przypadku wybuchu wojny między nimi a ZSRR. Pod koniec grudnia 1945 roku został szefem informacji i propagandy Eksterytorialnego Dolnośląskiego Inspektoratu Okręgu WiN, z siedzibą we Wrocławiu. Współtworzył siatkę wywiadowczą w województwie wrocławskim oraz części województwa poznańskiego. Część zdobytych informacji przesyłał do Rządu Polskiego na Emigracji. W latach 1946–1951 studiował historię i filologię na Uniwersytecie Wrocławskim, a od 1946 roku był współredaktorem nielegalnego pisma „Niezależność”, wydawanego we Wrocławiu. Po ujawnieniu się pracował najpierw jako nauczyciel, a później jako dyrektor Szkoły Podstawowej i Rolniczej w Mirocinie Górnym oraz Kożuchowie. W 1960 roku uzyskał kwalifikacje zawodowe nauczycielskie, zdając uproszczony egzamin z zakresu programu studium nauczycielskiego.
W 1948 roku ożenił się z Teresą Wojtowicz (z domu Kirmałow), która była łączniczką II pułku i I brygady Kadrowej V Dywizji Lwowskiej. Para doczekała się trojga dzieci: Barbary (ur. 12.04.1949), Grzegorza (ur. 08.03.1953) oraz Tadeusza (ur. 30.03.1960).
W 1976 roku wstąpił do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, zdobywając status kombatanta. W marcu 1992 roku dołączył do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W 1991 roku otrzymał awans na stopień porucznika. Wraz z bratem Antonim Wojtowiczem napisał książkę „Kronika Małej Ojczyzny w Lwowskim Okręgu”, która została wydana w 1992 roku.
Zmarł 13 grudnia 1992 roku i został pochowany z honorami wojskowymi na cmentarzu w Mirocinie Górnym.
Odznaczenia
Alojzy Wojtowicz został odznaczony następującymi wyróżnieniami:
- Krzyż Walecznych
- Krzyż Armii Krajowej
- Krzyż Partyzancki
- Krzyż II Obrony Lwowa
- Krzyż WiN
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasług PRL
- Medal Wojska
- Medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”
- Medal 40-lecia Polski Ludowej
- Odznaka „Honorowa za zasługi w rozwoju województwa Zielonogórskiego”
- Odznaka „Zasłużonego Obywatela Ziemi Nowosolskiej”
- Odznaka „Za zasługi dla ZBoWiD”
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Przypisy
Bibliografia
Bogdan Biegalski, Antoni Wojtowicz, Leokadia Wojtowicz: Ocalić od zapomnienia: kronika I Brygady Kadrowej V Dywizji Lwowskiej 1945-1956. Zielona Góra: 2002.
