Alojzy Wiatr ps. Zawierucha, Wasyl
Alojzy Wiatr, znany również jako Zawierucha i Wasyl, urodził się 11 października 1909 roku w Stróżach Niżnych, a zmarł 17 lutego 1944 roku w Jaśle. Był polskim działaczem ruchu ludowego, magistrem prawa, inspektorem Komendy Okręgowej BCh w Krakowie, redaktorem konspiracyjnego pisma „Zarzewie” organizacji „Roch”, komendantem Podokręgu podgórskiego BCh oraz oficerem w stopniu kapitana.
Życiorys
Alojzy Wiatr pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Jana Wiatra, murarza i rolnika, oraz Marii Szkaradek. Jego ojciec prowadził gospodarstwo rolne w Stróżach Niżnych i był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS).
W dzieciństwie Alojzy uczęszczał do szkoły podstawowej w Stróżach, a następnie kontynuował naukę w Gimnazjum im. Króla Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu. W latach 1930–1935 studiował na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie uczęszczał na zajęcia razem ze swoim starszym bratem Narcyzem Wiatrem. W trakcie studiów aktywnie działał w Wielkopolskim Związku Młodzieży Wiejskiej oraz Związku Polskiej Akademickiej Młodzieży Wiejskiej, pełniąc rolę członka zarządu i biorąc udział w wielu wiecach oraz konferencjach, na których wygłaszał przemówienia. Po ukończeniu studiów odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim oraz Łukowie. W 1937 roku był jednym z organizatorów marszu protestacyjnego, który zrealizowano w porozumieniu z PPS oraz Komunistyczną Partią Polski w Krynicy, gdzie przebywał prezydent Ignacy Mościcki. W latach 1937–1939 pracował jako aplikant adwokacki w Jaśle i Myślenicach.
W 1939 roku, jako oficer rezerwy, został zmobilizowany i brał udział w kampanii wrześniowej. Po jej zakończeniu próbował nieudolnie ewakuować się na Węgry. Powrócił do Stróż, gdzie wraz z bratem Narcyzem oraz Adamem Rysiewiczem uczestniczył w przerzucie cywilów i wojskowych przez granicę słowacką. Dołączył do Związku Walki Zbrojnej, który był wówczas w fazie organizacyjnej. Na początku 1940 roku brał udział w powstawaniu podziemnego ruchu ludowego „Las”, a później „Chłostra”.
Latem 1942 roku przeszedł szkolenie dla komendantów oddziałów specjalnych-dywersyjnych w Warszawie. W latach 1942–1943 zorganizował oddziały dywersyjne LSB na terenie Inspektoratu Podkarpackiego. Dowodził utworzonym przez siebie oddziałem partyzanckim LSB „Sablik”.
W początkowych akcjach bojowych i dywersyjnych oddziału kierował Alojzy Wiatr ps. „Wasyl”. Latem 1943 roku przekazał dowodzenie swojemu zastępcy Kazimierzowi Wątróbskiemu ps. „Sęp”, samemu obejmując rolę inspektora w Inspektoracie Nowy Sącz BCh.
W styczniu 1944 roku zainaugurowano konspiracyjne pismo ruchu ludowego „Zarzewie”, którego redaktorem naczelnym był Alojzy Wiatr.
8 lutego 1944 roku, wracając z inspekcji w rejonie Jasła i Krosna, został rozpoznany w pociągu do Stróż przez niemieckiego policjanta kolejowego Bahnschutz i aresztowany. Po aresztowaniu był przesłuchiwany przez Gestapo w Gorlicach, a następnie przewieziony do Jasła. Planowano akcję uwolnienia „Zawieruchy” podczas transportu z Gorlic do Jasła, z udziałem wywiadu AK oraz partyzantów BCh i AK. Obstawiono stację kolejową w Zagórzanach oraz skrzyżowanie drogi z Gorlic w kierunku Jasła, jednak akcja nie doszła do skutku, ponieważ Gestapo szybko przewiozło jeńca do Jasła.
Ponownie był torturowany w trakcie przesłuchań w Jaśle. Alojzy Wiatr zmarł 17 lutego 1944 roku w celi, a jego ciało zostało pochowane przez Gestapo na cmentarzu żydowskim w Jaśle.
Kilka dni później konspiratorzy BCh w nocy wykopali jego zwłoki i pochowali je w bezpiecznym miejscu w Jaśle. Po zakończeniu działań wojennych w tym rejonie, 15 marca 1945 roku, jego szczątki zostały przetransportowane do rodzinnego domu Wiatrów w Stróżach. Po śmierci Alojzego Wiatra, pierwszego komendanta oddziału partyzanckiego LSB, jeden z oddziałów partyzanckich przyjął nazwę „Zawierucha”.
27 marca 1945 roku odbył się uroczysty pogrzeb Alojzego Wiatra w Wilczyskach, w czasie którego pochowano również siedem innych osób powiązanych z Alojzym. Osoby te pochodziły z rodzin Wątróbskich i Baranów, które zostały aresztowane i torturowane przez Niemców za działalność konspiracyjną. Po przesłuchaniach zostały zamordowane i pochowane na wzgórzu Matelanka. Alojzy Wiatr spoczął w zbiorowej mogile w Wilczyskach.
Przypisy
Bibliografia
- Józef Olszyński „Walka w Beskidzie i na Pogórzu Sądeckim”, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978
- Ludwik Dusza, Kryptonim „Nadleśnictwo 14”, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1981, ISBN 83-205-3336-8
