Alojzy Twardecki

Alojzy Twardecki (Alfred Hartmann)

Alojzy Twardecki, znany również jako Alfred Hartmann, urodził się 23 marca 1938 roku w Rogoźnie, a zmarł 27 września 2016 roku w Warszawie. Był polskim tłumaczem, nauczycielem akademickim oraz strażakiem w stopniu młodszego brygadiera. Należał do grona ponad 200 tysięcy polskich dzieci, które zostały wywiezione do Niemiec i poddane germanizacji w ośrodkach Lebensborn.

Wywóz do Niemiec

Alojzy przyszedł na świat w 1938 roku w Rogoźnie w rodzinie o szlacheckich korzeniach (na jego chrzcinach obecny był marszałek Rydz-Śmigły). Jego ojciec, Leon Władysław Twardecki, był oficerem ułanów i zaginął podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku. 27 września 1943 roku Alojzy został zabrany matce wraz z kuzynem Leonem i przewieziony do domu dziecka w Kaliszu, gdzie jego nazwisko zmieniono na Alfred Hartmann. Następnie trafił do Bad Tölz, gdzie został adoptowany przez niemiecką rodzinę Binderberger z Koblencji. W wyniku ich wychowania zaczął identyfikować się z narodem niemieckim, wpojono mu, że to Polacy byli odpowiedzialni za wybuch II wojny światowej.

Poszukiwania i powrót do Polski

Matka Alojzego, Małgorzata Ratajczak (po raz drugi wyszła za mąż w 1952 roku za Jana Ratajczaka), w 1948 roku rozpoczęła poszukiwania swojego syna. Zwróciła się o pomoc do Polskiego, Międzynarodowego oraz Szwajcarskiego Czerwonego Krzyża. Dzięki wsparciu francuskiego generała Koeniga oraz Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie Zachodnim udało jej się odnaleźć trop zaginionego dziecka, a w 1949 roku przedstawiciel Polskiej Misji Wojskowej z Berlina odwiedził Alojzego w Koblencji.

Alojzy traktował całą sytuację jako nieporozumienie i postanowił udać się do Polski w 1954 roku, aby wyjaśnić sprawę. Spotkał się z matką, jednak nie mógł uwierzyć w jej opowieści. Gdy mówiła mu o prześladowaniach Polaków przez Niemców, obozach koncentracyjnych i okrucieństwach II wojny światowej, Alojzy zaprzeczał, powołując się na niemieckie gazety, które relacjonowały o mordach Polaków na Niemcach. „Słuchałem historii o heroicznych zmaganiach uczestników powstania warszawskiego, o bohaterstwie dzieci Warszawy, o Armii Krajowej, zamachu na Kutscherę i Cafe-Club, o potężnym ruchu partyzanckim… i traciłem poczucie rzeczywistości. Przecież nic o tym nie wiadomo w Niemczech. Polacy nie mają przecież zmysłu organizacyjnego, jak oni to zrobili? Niewiarygodne! A te bzdury o obozach koncentracyjnych! Nikt u nas nie dawał temu wiary i nie tylko u nas. Spotykałem Amerykanów, którzy również twierdzili, że to komunistyczna propaganda. Nawet dziadek i tata podawali takie wiadomości w wątpliwość (…)” – napisał wiele lat później.

Stopniowo jednak zaczął odkrywać prawdziwą historię II wojny światowej i zdecydował się na pozostanie w Polsce. Musiał na nowo nauczyć się języka polskiego, a mimo początkowych trudności w adaptacji, w 1956 roku rozpoczął studia na Wydziale Handlu Zagranicznego SGPiS. Kontynuował naukę na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego oraz na Wydziale Germanistyki UW i UAM, gdzie zdobył stopień doktora. Jego nauczycielami byli profesorowie Thomas Höhle i Jan Chodera.

Później ożenił się z Polką, Jolantą Wrońską, z którą ma syna Alfreda. Z drugiego małżeństwa z Grażyną urodziły się córka Patrycja oraz syn Paweł.

Przez całe życie dążył do budowania mostów porozumienia między Niemcami a Polakami.

Jego historia była wyjątkowa, ponieważ szacuje się, że do Polski powróciło zaledwie 10% z ponad 200 tysięcy dzieci wywiezionych i zgermanizowanych przez nazistów.

Film

Życie Alojzego Twardeckiego stało się inspiracją dla czterech filmów dokumentalnych.

W 1971 roku powstał film dokumentalny pt. „Człowiek o dwóch nazwiskach” w reżyserii Romana Wionczka.
Film „Akcent” w reżyserii Roberta Stando zrealizowany w 1985 roku przez wytwórnię Czołówka.
Angielska stacja BBC stworzyła film pt. „The stolen child” w reżyserii Catrine Clay.
Niemiecka telewizja BR Bayerischer Rundfunk zrealizowała w 2006 roku dokument o Alojzym Twardeckim pt. „Pole und Deutscher” w reżyserii Eberharda Büssema.