Alojzy Śmiech (ur. 3 listopada 1921 w Piekielniku, zm. 14 listopada 2008) był polskim twórcą ludowym, rzeźbiarzem, poetą i gawędziarzem, a także działaczem społecznym, który współpracował z Orawskim Parkiem Etnograficznym.
Życiorys
Alojzy Śmiech był synem Jana i Rozalii z rodu Szczerbów. Ukończył szkołę powszechną w Piekielniku. We wrześniu 1939 roku został wywieziony do obozu w Rużomberku, jednak udało mu się uciec i powrócić do rodzinnej wsi. W 1942 roku został wcielony do armii słowackiej i uczestniczył w Słowackim Powstaniu Narodowym. Po jego klęsce wrócił do Piekielnika. Pod koniec 1944 roku wstąpił do oddziału Armii Krajowej, którym dowodził Andrzej Pilch. Po przejściu frontu w początkach 1945 roku brał udział w zakładaniu lokalnych oddziałów milicji, a później dołączył do zgrupowania Józefa Kurasia ps. „Ogień”. Aresztowany w 1946 roku, został skazany na dwa lata więzienia, ale zwolniono go w wyniku amnestii. Po powrocie do domu zajął się rolnictwem, a przez pewien czas prowadził kino objazdowe. W 1952 roku ożenił się z Marią Kąś.
W połowie lat 50. dorywczo współpracował z Wandą Jostową, która organizowała skansen w Zubrzycy Górnej, pełniąc rolę konserwatora zakupionych eksponatów. W tym czasie poznał wielu twórców ludowych, co zainspirowało go do rozpoczęcia własnej działalności artystycznej. Zajął się rzeźbiarstwem, przede wszystkim w drewnie lipowym, a także wykonywał przedmioty codziennego użytku, snycerkę dekoracyjną oraz rzeźbił w piaskowcu. Często inspirował się wizerunkiem Matki Bożej z sanktuarium w Ludźmierzu. Jego dzieła można znaleźć w Muzeum Orawskiego Parku Etnograficznego, z którym współpracował, a także w Muzeum Etnograficznym w Krakowie oraz Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Był doceniany przez profesora Romana Reinfussa. Tworzył również wiersze, które były publikowane m.in. w „Podhalance” i zdobywały nagrody w różnych konkursach, w tym w Orawskim Konkursie Literackim im. Piotra Borowego.
Jako gawędziarz wielokrotnie brał udział w konkursie Sabałowe bajania odbywającym się w Bukowinie Tatrzańskiej, gdzie w latach 1972 i 1984 zdobył I nagrodę. W 1986 roku otrzymał Nagrodę Artystyczną im. Jana Pocka. Działał jako Społeczny Opiekun Zabytków, był członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Związku Podhalan oraz Towarzystwa Przyjaciół Orawy. Pracował w radzie nadzorczej Spółdzielni Mleczarskiej w Zakopanem i został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. W 1981 roku objął stanowisko przewodniczącego NSZZ „Solidarność” w Piekielniku.
Bibliografia
- Grzegorz Graff: Alojzy Śmiech z Piekielnika, rzeźbiarz ludowy i poeta [w:] „Rocznik Babiogórski. Tom 9”. Kraków – Zawoja: 2007. ISSN 1509-4154.
- Władysław Pilarczyk: Alojzy Śmiech (3 XI 1921 – 14 XI 2008) [w:] „Orawa”. Rok XXI–XXII, nr 47–48. Kraków: 2010. ISSN 1233-4200.
