Alojzy Oborny (urodzony 22 października 1933 w Bielsku, zmarł 18 sierpnia 2022) był historykiem sztuki oraz muzealnikiem. Pełnił funkcję dyrektora Muzeum Narodowego w Kielcach w latach 1961–1987 oraz 1990–2002.
Życiorys
W 1955 roku ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie zdobył tytuł magistra historii sztuki. W latach 1955–1957 pracował jako asystent w Muzeum Wnętrz Pałacowych w Pszczynie. Następnie objął stanowisko kierownika Muzeum Regionalnego w Raciborzu (1958–1961), a później został dyrektorem Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach (1961–1987). W 1987 roku zajął stanowisko zastępcy dyrektora ds. naukowych w Muzeum Narodowym w Krakowie, a w 1990 roku powrócił do Kielc na wcześniejsze stanowisko. W 2002 roku przeszedł na emeryturę, ale nadal działał jako doradca branżowy oraz badacz i popularyzator historii sztuki.
Oborny był wieloletnim członkiem Rady ds. Muzeów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz członkiem wielu rad muzealnych, w tym Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej (gdzie był przewodniczącym), Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu (przewodniczył w latach 2007–2014) oraz członkiem rad muzealnych przy Muzeum Narodowym w Kielcach i Muzeum Historycznym Miasta Kielc.
Był współzałożycielem Oddziału w Kielcach Stowarzyszenia Historyków Sztuki, któremu przewodniczył przez wiele lat, a także został jego członkiem honorowym. Należał do Polskiego Komitetu Narodowego ICOM oraz był jednym z założycieli Rotary Club w Kielcach.
Od 1963 roku pełnił funkcję redaktora naczelnego „Rocznika Muzeum Świętokrzyskiego”, który od 1976 roku ukazywał się pod zmienionym tytułem „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”.
W 2001 roku otrzymał Nagrodę Miasta Kielc, a w 2002 roku tytuł „Przyjaciel Polskiego Radia”. Dodatkowo w 2003 roku został uhonorowany nagrodą specjalną w plebiscycie Świętokrzyskie Wydarzenie Kulturalne „Pegaz” za wkład w rozwój Muzeum Narodowego w Kielcach. Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005).
Pochowany na Cmentarzu komunalnym w Cedzynie.
Działalność
Jako kierownik Muzeum w Raciborzu wyróżniał się jako aktywny organizator kultury, kontynuując działania związane z rewindykacją zaginionych i zagrabionych dzieł sztuki. Był autorem scenariusza wystawy w Galerii Malarstwa Śląskiego, której był głównym kolektorem. Jako dyrektor Muzeum Świętokrzyskiego w Kielcach doprowadził do renowacji Pałacu Biskupów Krakowskich, gdzie w 1971 roku umieszczono siedzibę instytucji, wyposażoną w muzeum wnętrz pałacowych. Uzyskał również status muzeum narodowego dla prowadzonej przez siebie jednostki (od 1975 roku). W 1965 roku współtworzył Muzeum Stefana Żeromskiego w Kielcach jako oddział Muzeum Świętokrzyskiego. Był również inicjatorem szczegółowych prac inwentaryzacyjno-historycznych nad architekturą pałacu i ogrodu w Oblęgorku, co doprowadziło do rekonstrukcji historycznego wyglądu parku dworskiego.
Jako kolektor zorganizował Galerię Malarstwa Polskiego w MKi. Wśród najcenniejszych eksponatów kolekcji znajdują się m.in.:
- Józefa Pankiewicza – Portret dziewczynki w czerwonej sukni
- Stanisława Wyspiańskiego – Skarby sezamu i Portret Elizy Pareńskiej
- Olgi Boznańskiej – Martwa natura z budzikiem
- Maurycego Gottlieba – Taniec Salome i Autoportret
- Józefa Szermentowskiego – Kępa Puławska i Droga do wsi
- Władysława Maleckiego – Wnętrze lasu, Wozy w zaprzęgu, Pejzaż
- Aleksandra Gierymskiego – Katedra w Amalfi
- Witolda Wojtkiewicza – Portret Maryny Raczyńskiej
- Józefa Brandta – Wyjazd królowej Marysieńki z Wilanowa
- Józefa Grassiego – Portret Tadeusza Kościuszki w zbroi
- Felicjana Szczęsnego Kowarskiego – Paganini
- Konrada Krzyżanowskiego – Portret pani B.
- Romana Kramsztyka – Vanitas vanitatum
- Tadeusza Kantora – Kobieta pod parasolem
Był organizatorem pierwszej wystawy monograficznej Władysława Maleckiego oraz pierwszej w Polsce Ru van Rossema (1924–2007).
Jako popularyzator sztuki i jej historii współtworzył scenariusze do filmów edukacyjnych, które przedstawiały dorobek polskiego malarstwa historycznego, takich jak „Ten kolor jedno ma imię” (1973) oraz „Józef Szermentowski: poeta polskiego pejzażu”. Ponadto zorganizował dziesięć edycji Ogólnopolskiego Muzealnego Przeglądu Filmów.
Publikacje
1958: Ziemia raciborska: informator. Warszawa: SiT (wraz z Antonim Polańskim).
1963: Muzea okręgu kieleckiego: stan obecny – plany i zamierzenia na przyszłość. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 1: s. 9–20.
1965: Kronika muzealna 1964. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 3: s. 453–477.
1967: Kronika muzealna 1965. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 4: s. 425–463.
1968a: Problemy Zespołu Muzealnego w Wiślicy. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 31–53.
1968b: Uwagi na marginesie różnorodnych form pracy oświatowej stosowanych w ramach realizacji hasła „Muzea – Uniwersytetami Kultury”. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 133–141.
1968c: Nowe nabytki działu sztuki Muzeum Świętokrzyskiego. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 241–253.
1968c: Kronika muzealna 1967. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 5: s. 357–394.
1968d: A może… „muzeobusy”? „Kamena” R. 35: nr 22 (403): s. 4–5.
1971a: Zbiory malarstwa polskiego Muzeum Świętokrzyskiego. Warszawa: „Arkady”.
1971b: Nowe obrazy w zbiorach Muzeum Świętokrzyskiego. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 7: s. 273–291.
1971c: Kronika muzealna 1969. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 7: s. 391–434.
1971d: Kronika muzealna 1970. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 7: s. 435–467.
1972: Pałac w Pszczynie: Dzieje budowlane i artystyczne. Pszczyna.
1973: Kronika muzealna 1971. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 8: s. 417–472.
1975: Muzealnictwo kieleckie w latach 1974–1985. „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” T. 9: s. 41–54.
1977a: Pałac w Kielcach. Kraków: KAW.
1977b: Muzealnictwo w polskim filmie oświatowym. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 10: s. 437–452.
1977c: Kronika muzealna 1974. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 10: s. 463–511.
1977d: Zespół pałacowo–ogrodowy w Pszczynie. Pszczyna (wraz z Ignacym Płazakiem).
1980a: Kronika muzealna 1976. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 11: s. 257–308.
1980b: Kronika muzealna 1977. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 11: s. 309–363.
1982: Kronika muzealna 1978. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 12: s. 371–424.
1984: Kronika muzealna 1979–1982. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 13: s. 379–476 (wraz z Elżbietą Postołą i Januszem Kuczyńskim).
1987a: Dział Malarstwa i Rzeźby. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 14/15: 1986/1987: s. 399–420.
1987b: Kronika muzealna 1984. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 14/15: 1986/1987: s. 447–475.
1988a: Dział Malarstwa i Rzeźby. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 313–334.
1988b: Kronika muzealna 1985. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 377–400.
1988c: Kronika muzealna 1986. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 401–426.
1992: Nabytki artystyczne w latach 1985–1986. „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” T. 16: s. 315–316.
2003: Kielce – historia, kultura, sztuka. Kielce: „Jedność”.
2009: Władysław Malecki – mistrz pejzażu. [W:] Z dziejów powiatu szydłowieckiego. Red. Przeniosło, Marek. [Kielce] – Szydłowiec: „Panzet”: s. 129–147.
Przypisy
Bibliografia
nota biograficzna na um.kielce.pl
nota biograficzna na katolik.pl
Oborny Aneta I., Alojzy Oborny (1933-2022) – wspomnienie żony, Muzealnictwo, t. 63, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Warszawa 2022, s. 239–246.
Roczniki Muzeum Narodowego w Kielcach (Kroniki muzealne), t. 1-21, t. 24 (R. de Latour, „Historia Muzeum”, E. Jeżewska „Historia Działu Malarstwa i Rzeźby)
„Słowo Ludu”, 4 marca 2002 (nr 53), s. 5.
„Echo Dnia”, 4 marca 2002 (nr 53), s. 10.
„Gazeta Wyborcza. Kielce”, 11–12 października 2003, s. 4.
„Gazeta Wyborcza. Kielce”, 25 września 2002, s. 1.
