Alojzy Kaczmarczyk
Alojzy Kaczmarczyk, urodzony 31 maja 1896 roku w Paczółtowicach, zmarł 13 listopada 1947 roku w Krakowie. Był podpułkownikiem piechoty w Wojsku Polskim.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Józefa i Balbiny z domu Banasiewicz. Jego ojciec prowadził niewielkie gospodarstwo rolne, a matka pracowała jako akuszerka. Alojzy miał sześciu braci. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Paczółtowicach, kontynuował naukę w gimnazjum w Krakowie. W czasie nauki był aktywny w „Zniczu”, a następnie w Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” oraz w Drużynach Strzeleckich. W 1912 roku rozpoczął studia w Akademii Handlowej, a od 1913 roku był członkiem Związku Strzeleckiego.
W czasie I wojny światowej służył w IV batalionie I Brygady. Od listopada 1914 do marca 1915 roku był hospitalizowany. Po powrocie do zdrowia trafił do 4 kompanii 5 pułku piechoty. Ponownie trafił do szpitala w 1915 roku, a w lipcu 1916 roku przeniesiono go do Państwowego Urzędu Zaciągu w Szczuczynie. 15 czerwca 1917 roku wrócił do wojska i został przydzielony do 2 kompanii 5 pp. W czasie kryzysu przysięgowego opuścił koszary. 1 czerwca 1919 roku, w stopniu sierżanta, został przyjęty do Szkoły Podchorążych w Warszawie. W tym samym roku mianowano go podporucznikiem, a jego przydział do batalionu zapasowego 5 pułku piechoty Legionów zaowocował kilkoma odznaczeniami za kampanię lat 1919–1920. W lutym 1923 roku awansował na kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. Na własną prośbę przeszedł do rezerwy w lutym 1922 roku, mając przydział mobilizacyjny do 85 pułku piechoty w Nowej Wilejce.
Alojzy ukończył Akademię Handlową w Krakowie, a w latach 1922–1928 pracował w wileńskim oddziale Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, a następnie w Banku Polskim w Wilnie. W 1928 roku objął stanowisko naczelnika Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego w urzędzie wojewódzkim w Wilnie. Później był starostą białostockim (1929-1931), wołkowyskim (1931-1934) oraz suwalskim (luty-listopad 1934). Następnie pełnił funkcję wicewojewody stanisławowskiego (od listopada 1934 do stycznia 1937) oraz wicewojewody nowogródzkiego (od lutego do października 1937). W październiku 1937 roku został starostą puławskim i pełnił tę funkcję do września 1939 roku. Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany przez okupantów niemieckich i osadzony na zamku lubelskim. Zwolniony w styczniu 1940 roku, osiedlił się w Krakowie, gdzie pracował jako księgowy w sklepie.
W 1940 roku rozpoczął działalność konspiracyjną, uzyskując stopień majora. W latach 1940–1943 pełnił rolę szefa administracji zastępczej dla okręgu ZWZ–AK Kraków, co odpowiadało funkcji wojewody. W 1943 roku awansował na podpułkownika i objął stanowisko szefa wydziału wojskowego Okręgu Kraków Armii Krajowej. Latem 1944 roku był w Warszawie, a po upadku powstania jako cywil został deportowany do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Gross–Rosen, a następnie Mauthausen-Gusen, gdzie przebywał do końca wojny.
Po powrocie do Krakowa, Alojzy został kierownikiem Wydziału Finansowego „Społem” i mieszkał przy ul. Dąbrowskiego 3. W 1945 roku dołączył do WiN, gdzie został kierownikiem Komórki Doradztwa Politycznego Obszaru Południowego, a później kierownikiem Doradczego Komitetu Politycznego przy II Zarządzie WiN.
W wrześniu 1946 roku został aresztowany przez UB i wziął udział w procesie pokazowym, który trwał od 11 sierpnia 1947 roku. Wraz z innymi członkami II zarządu WiN oraz działaczami Polskiego Stronnictwa Ludowego był sądzony m.in. z płk Franciszkiem Niepokólczyckim, Stanisławem Mierzwą, majorem Walerianem Tumanowiczem i Józefem Ostafinem. 10 września 1947 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie, pod przewodnictwem Romualda Klimowieckiego, skazał go na trzykrotną karę śmierci, utratę praw publicznych, obywatelskich i honorowych na zawsze, a także na przepadek mienia. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski, a wyrok wykonano wieczorem 13 listopada 1947 roku na podwórzu więzienia przy ul. Montelupich, strzałem w tył głowy. Tego samego dnia stracono także innych skazanych, w tym Józefa Ostafina i Waleriana Tumanowicza. Katem był strażnik więzienny Henryk Michalik, który w dokumentach wykonania kary został opisany jako „dowódca plutonu egzekucyjnego”. Ciała skazanych nie zostały wydane rodzinom i pochowano je w nieznanym miejscu.
Wyrok skazujący został unieważniony postanowieniem Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego w Warszawie z dnia 17 stycznia 1992 roku.
Alojzy Kaczmarczyk był żonaty od 19 stycznia 1922 roku z Olimpią Siemaszko i miał córkę Zofię, która wyszła za mąż za Andrzejewskiego.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6586
- Krzyż Niepodległości (7 lipca 1931)
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Odznaka „Za wierną służbę”
Upamiętnienie
Postać Alojzego Kaczmarczyka została upamiętniona tablicą odsłoniętą w 2007 roku w holu budynku starostwa powiatowego w Puławach.
Przypisy
Bibliografia, linki
Filip Musiał, Kaczmarczyk Alojzy [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 2, Kraków-Warszawa-Wrocław 2004, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej ISBN 83-89078-47-3, s. 193–198.
Małopolscy Bohaterowie Niepodległości – Alojzy Kaczmarczyk (1896–1947)
