Alojzy Gluth-Nowowiejski

Alojzy Gluth-Nowowiejski (urodzony 26 stycznia 1893 w Stróżach Wyżnych, zmarły 6 czerwca 1939 w Warszawie) był pułkownikiem korpusu kontrolerów Wojska Polskiego, oficerem Legionów Polskich, komendantem okręgu kieleckiego Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), zastępcą szefa Korpusu Kontrolerów oraz szefem Samodzielnego Wydziału Wojskowego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych II RP. W latach 1936–1937 pełnił funkcję prezesa CWKS Legia Warszawa. Otrzymał również odznaczenie Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Alojzy Gluth-Nowowiejski przyszedł na świat 26 stycznia 1893 roku w Stróżach Wyżnych, znajdujących się wówczas w powiecie grybowskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Józefa i Marii z Ostrowskich. Uczył się w szkole realnej w Tarnowie (1906–1910) oraz w gimnazjum w Krakowie (1911–1914). Od 31 października 1912 roku był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich w Krakowie. Przed wybuchem I wojny światowej brał udział w kursie podoficerskim Polskich Drużyn Strzeleckich w Nowym Sączu.

4 sierpnia 1914 roku wyruszył z 1 kompanią kadrową do Królestwa. Następnie wstąpił do Legionów Polskich, gdzie pełnił funkcje komendanta plutonu, a potem kompanii oraz adiutanta 7 pułku piechoty. 2 lipca 1915 roku awansował na porucznika. Od 29 września 1916 roku był adiutantem 5 pułku piechoty. Po kryzysie przysięgowym został internowany. Na własną prośbę, 3 listopada 1917 roku, wstąpił do cesarskiej i królewskiej armii Austro-Węgier i został wysłany na front włoski. 1 lutego 1918 roku zdezerterował, wrócił do kraju i objął stanowisko komendanta Okręgu POW w Kielcach. Organizował oddziały lotne POW w powiatach jędrzejowskim, stopnickim oraz włoszczowskim. W lipcu 1918 roku dowodził akcją uwolnienia z więzienia kieleckiego skazania przez wojskowy sąd austriacki na karę śmierci członka POW – Kardasa. Po tym epizodzie, będąc poszukiwanym przez Austriaków, przedostał się do Warszawy, gdzie prowadził zajęcia dla Pogotowia Bojowego PPS. W listopadzie 1918 roku brał udział w akcji rozbrojenia Niemców w Warszawie.

Przyjęty do Wojska Polskiego, 10 listopada 1918 roku awansował do stopnia kapitana. 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich, pełniąc wówczas służbę w Dowództwie Okręgu Generalnego „Poznań” w Poznaniu. 29 września 1920 roku mianowano go szefem sztabu Dowództwa Strzelców Granicznych. 1 czerwca 1921 roku służył w Dowództwie Okręgu Generalnego „Warszawa”, a jego oddziałem macierzystym był 5 pułk piechoty Legionów. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora z datą starszeństwa 1 czerwca 1919 roku, zajmując 30. miejsce w korpusie oficerów piechoty. W 1923 roku pracował w Grupie III Korpusu Kontrolerów, której inspektorem był pułkownik Czesław Sidorowicz. W 1924 roku przeszedł do Grupy IX Korpusu Kontrolerów, którą kierował pułkownik Władysław Struś. 1 grudnia 1924 roku awansował do stopnia podpułkownika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1924 roku, zajmując 1. miejsce w korpusie oficerów kontrolerów. W 1928 roku pełnił obowiązki szefa Grupy III Korpusu Kontrolerów. 18 lutego 1930 roku awansował do stopnia pułkownika, z datą starszeństwa od 1 stycznia 1930 roku, zajmując 1. lokatę w korpusie oficerów kontrolerów. Pełnił funkcję szefa Samodzielnego Wydziału Wojskowego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. W grudniu 1930 roku został zwolniony z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, oddając się do dyspozycji Prezesa Rady Ministrów, zyskując stanowisko szefa Biura Usprawnienia Administracji Państwowej przy Prezydium Rady Ministrów. W 1932 roku był szefem Grupy Korpusu Kontrolerów, a później pełnił służbę jako zastępca szefa Korpusu Kontrolerów. Od 6 czerwca 1936 roku do 15 stycznia 1937 roku łączył obowiązki służbowe z funkcją prezesa Wojskowego Klubu Sportowego „Legia” Warszawa. W latach trzydziestych był również członkiem zarządu głównego Związku Strzeleckiego.

Zmarł nagle 6 czerwca 1939 roku w Warszawie z powodu powikłań po zapaleniu wyrostka robaczkowego. Jego pogrzeb odbył się 9 czerwca 1939 roku w kwaterze legionowej Cmentarza Wojskowego na Powązkach (kwatera A21-tuje-1/2).

Rodzina

W 1919 roku ożenił się z Marią Bronisławą z Kaszów (1896–1986), która była członkinią POW pod pseudonimem „Mirska” w Miechowie, odznaczoną Krzyżem Walecznych oraz Medalem Niepodległości. Mieli czterech synów, w tym bliźniaków Zbigniewa i Jana, którzy byli uczniami Gimnazjum Stefana Batorego i żołnierzami Armii Krajowej:

Zbigniew ps. „Nowacki”, „Nowak” (1920–1944), rozstrzelany na Pawiaku
Janusz ps. „Ścieżyński” (1920–1944), rozstrzelany na Pawiaku
Jerzy ps. „Pigi” (1922–1944), kapral podchorąży w 2. kompanii Batalionu Golski, poległ na Powiślu
Wacław ps. „Wacek” (1926–2024), plutonowy podchorąży, dowódca drużyny w Zgrupowaniu „Żmija”, po wojnie robinson warszawski i dziennikarz

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6562
Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)
Krzyż Walecznych (czterokrotnie, pierwszy i drugi raz za służbę w POW w b. zaborze austriackim oraz b. okupacji austriackiej)
Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 16 marca 1928, 19 kwietnia 1938)
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
Krzyż Komandorski Orderu Feniksa (Grecja, 1932)

Przypisy

Bibliografia

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Przemysław Wzorek: Gluth-Nowowiejski Alojzy (1893–1939), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2, pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 154–155.