Alojzy Bunsch
Alojzy Bunsch (urodzony 19 marca 1859 w Orăștie, znanej także jako Szászváros, w Siedmiogrodzie; zmarł 23 maja 1916 w Krakowie) był polskim rzeźbiarzem oraz pedagogiem. W swoim dorobku artystycznym stworzył liczne rzeźby o tematyce religijnej oraz portretowej. W swoim stylu artystycznym reprezentował historyzm, a później nawiązywał do secesji. Był ojcem malarza Adama Bunscha oraz pisarza Karola Bunscha.
Życiorys
Swoją edukację w zakresie rzeźby rozpoczął pod okiem Celestyna Hoszowskiego w C. K. Wyższej Szkole Realnej we Lwowie. Ukończył studia artystyczne w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu w latach 1880-1883, gdzie kształcił się na wydziale rzeźby pod przewodnictwem Kaspara von Zumbuscha, autora wielu pomników w Wiedniu, oraz Edmunda Hellmera, jednego z czołowych przedstawicieli wiedeńskiej secesji. W latach 1885-1887 pracował w zakładzie rzeźbiarsko-kamieniarskim E. Hausera w Wiedniu.
Był nauczycielem rysunku i rzeźby najpierw w Libercu (austr. Reichenberg), a następnie w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem w latach 1888-1892. W 1892 roku objął stanowisko nauczyciela, a później profesora w Państwowej Szkole Przemysłowej w Krakowie, gdzie pracował aż do swojej śmierci w 1916 roku. Jego wykłady obejmowały modelowanie, rzeźbę dekoracyjną, anatomię oraz rysunek figur. Uczył także rysunku zawodowego na kursie wieczornym.
W latach 1894-1897 odbył podróże studyjne do Belgii i Holandii, a także doskonalił swoje umiejętności w pracowniach w Wiedniu, Berlinie, Monachium, Florencji i Rzymie, co zaowocowało tytułem c.k. profesora. W 1901 roku udał się do Salzburga na specjalistyczne studia w zakresie szkolnictwa artystycznego.
Po zawarciu małżeństwa w 1896 roku z Marią Aleksandrą Sadłowską, siostrą lwowskiego architekta Władysława Sadłowskiego, z którym współpracował przy dekoracjach rzeźbiarskich projektów architektonicznych, osiedlił się na stałe w Krakowie.
Regularnie wystawiał swoje prace w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i we Lwowie, uczestniczył również w Pierwszej Wystawie Współczesnej Polskiej Sztuki Kościelnej w Krakowie w 1911 roku. Wykonał medaliony, płaskorzeźby portretowe oraz popiersia wielu ważnych postaci z Krakowa, takich jak Adam Chmiel, Władysław Łuszczkiewicz czy profesor Edward Medwecki, a także portrety osób prywatnych, często korzystając z techniki gipsu polichromowanego dodatkowo do odlewów z brązu. Szczególne uznanie zdobyły jego realizacje, takie jak wystrój rzeźbiarski secesyjnej kaplicy grobowej rodziny Hulimków w Mycowie oraz marmurowy fryz „Wjazd Chrystusa do Jerozolimy” w kaplicy katedry we Lwowie, inspirowany wzorami antycznymi.
Był także członkiem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
Zmarł w 1916 roku i spoczywa na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Zachowane dzieła rzeźbiarskie
- Portret prof. Edwarda Medweckiego (gips polichromowany), popiersie, ok. 1897, zb. prywatne
- Medalion portretowy (brąz) Władysława Łuszczkiewicza na tablicy pamiątkowej na południowej ścianie Kościoła Mariackiego w Krakowie, 1902
- Medalion portretowy Władysława Łuszczkiewicza (gips), płaskorzeźba, 1902, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
- Medalion, portret mężczyzny (gips), płaskorzeźba, ok. 1902, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
- Tablica z płaskorzeźbą portretową na grobowcu Adama Chmiela (brąz) oraz plakietka portretowa Matki (brąz) na grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie
- Płaskorzeźba „Zdjęcie z Krzyża” (gips), kaplica grobowa w Mycowie, 1904 – obecnie w kościele w Tarnawie Dolnej (koło Wadowic)
- Fryz „Wjazd Chrystusa do Jerozolimy” (gips patynowany na brąz), 1904, Kościół św. Franciszka z Asyżu w Krakowie (obiekt prezentowany na Pierwszej Wystawie Współczesnej Polskiej Sztuki Kościelnej im. P. Skargi w Krakowie w roku 1911)
- Fryz „Wjazd Chrystusa do Jerozolimy” (marmur kararyjski) w kaplicy Jezusa Miłosiernego w Katedrze Łacińskiej we Lwowie, 1904
- Portret syna (Karol Bunsch), popiersie (gips polichromowany), ok. 1906, zb. prywatne
- Główka dziewczynki, studium portretowe (gips polichromowany), ok. 1907, zb. prywatne
- Medalion portretowy posła Józefa Głębockiego (brąz), Poznań, ok. 1909
- Rzeźba „Psyche” (marmur), 1914, Muzeum Narodowe w Krakowie
- Oraz drobne rzeźby i płaskorzeźby portretowe w zbiorach prywatnych
Galeria
Przypisy
Bibliografia
- Katalog wystawy dzieł sztuki, TPSP, Kraków 1902.
- K. Bąkowski, Dawne cechy krakowskie, Kraków 1903, s. 134-135.
- „Architekt”, Rok VI (1905), Zeszyt 10, s. 149-150, Myców (ilustracja), tabl. 51, Lwów (ilustracja).
- Katalog Pierwszej Wystawy Współczesnej Polskiej Sztuki Kościelnej im. P. Skargi w Krakowie, TPSP, Kraków 1911.
- Sprawozdania c. k. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie za lata 1892-1917.
- Józefa Czecha Kalendarz Krakowski na rok 1917, s. 90.
- J. Langman, O polskiej sztuce religijnej, Związek Artystów Śląskich, Katowice 1932, s. 159, 178.
- Słownik Artystów Polskich, opr. Instytut Sztuki PAN, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971, tom 1, s. 278, 279.
- H. Kenarowa, Od zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego do Szkoły Kenara, WL, Kraków 1978, s. 86, 96, 99.
- Encyklopedia Krakowa, red. A. H. Stachowski, PWN, Warszawa-Kraków 2000. ISBN 83-01-13325-2
- R. Mucha, Kaplica grobowa rodziny Hulimków w Mycowie, „Spotkania z Zabytkami”, 2004, nr 2, s. 42.
- J. Biriulow, Rzeźba lwowska od połowy XVIII wieku do 1939 roku, wyd. Neriton, Warszawa 2007, s. 133. ISBN 978-83-75430-09-7
- K. Chrudzimska-Uhera, Secesja w Zakopanem?, „Pamiętnik Sztuk Pięknych” T. 10 (2015), s. 341-346. ISSN 1730-0215
- M. Stopyra, Inspiracje młodopolskich rzeźbiarzy w kontekście wystawy „Polska rzeźba fin de siècle’u”, „Pamiętnik Sztuk Pięknych” T. 10 (2015), s. 347-351. ISSN 1730-0215
- Sygnowano: Bunsch – malarstwo, grafika, rzeźba, teatr, literatura, (katalog), Szczecin 2016, s. 10-12.
- J. Bończa-Szabłowski, Wielka planeta Bunsch, „Rzeczpospolita”, 22.04.2016.
- P. Krupa, Alojzy Bunsch. Rzeźbiarz wiedeński, lwowski i krakowski, „Wiadomości ASP”, 2018, nr 81, s. 62-65. ISSN 1505-0661
