Alojzy Budzisz (kasz. Alojzy Bùdzysz, urodzony 10 czerwca 1874 roku w Świecinie, zmarł 23 grudnia 1934 roku w Pucku) był nauczycielem oraz pisarzem kaszubskim.
Życiorys
Przyszedł na świat jako syn nauczyciela, a zawód ten wykonywali również jego trzej bracia i dwaj szwagrowie. Kształcił się w gimnazjum w Pelplinie oraz w seminarium nauczycielskim w Grudziądzu. W 1894 roku rozpoczął pracę jako nauczyciel w Wielkim Donimierzu, a w dalszej kolejności pracował w Szemudzie, Wiczlinie oraz Mrzezinie. Po przejściu na emeryturę w 1912 roku osiedlił się w Karlikowie, gdzie po I wojnie światowej pełnił funkcję sołtysa. Od 1923 roku mieszkał w klasztorze sióstr elżbietanek w Pucku, gdzie również zmarł. Został pochowany na cmentarzu w tym samym mieście. W 1912 roku rozpoczął pisanie utworów literackich, które były publikowane na przełomie lat 20. i 30. XX wieku. Jego talent odkrył Friedrich Lorentz. Budzisz jest uważany za jednego z najwybitniejszych literatów piszących w języku kaszubskim i jest autorem ponad 120 utworów. Publikował w takich czasopismach jak „Bënë ë bùten”, „Przyjaciel Ludu Kaszubskiego”, „Gryf Kaszubski”, „Gryf” oraz w kalendarzach i publikacjach zbiorowych. Tworzył opowiadania, anegdoty, baśnie i wiersze, a część jego dorobku pozostała w formie rękopisów. Zasłynął jako humorysta i bystry obserwator życia na Kaszubach, a tematyka jego humoresek koncentruje się na życiu wiejskim. W jego dorobku literackim znajdują się również utwory, takie jak „Ballada”, opublikowana w 1932 roku na łamach „Gryfa”, przedstawiająca poetycki obraz Bitwy pod Świecinem, w której autor poruszył problem bratobójczej walki Polaków.
Pokłosie
Zestawienie utworów Alojzego Budzisza ukazało się dopiero w latach 80. XX wieku. Pierwszy tom opowiadań, zatytułowany „Modra kraina”, został wydany w wersji polskojęzycznej przez Ludową Spółdzielnię Wydawniczą. Druga część opowiadań została opublikowana w 1982 roku w zbiorze „Zemja Kaszëbskō”, opracowanym przez Jana Drzeżdżona i wydanym przez Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Twórczość Budzisza stała się przedmiotem badań między innymi Leona Roppla i Jana Drzeżdżona. W 1994 roku na Uniwersytecie Gdańskim powstała dysertacja doktorska Róży Wosiak-Śliwy pt. „Kaszubszczyzna pisarzy Jana Bilota i Alojzego Budzisza”, napisana pod kierunkiem prof. Edwarda Brezy.
Imię Alojzego Budzisza nosiła zlikwidowana w 2013 roku Biblioteka Powiatowa w Pucku, a także jedna z ulic w Bojanie została nazwana jego imieniem.
Przypisy
Bibliografia
Władysław Pniewski: Budzisz Alojzy. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 102–103. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0
Linki zewnętrzne
Wybór kaszubskojęzycznych utworów Alojzego Budzisza [online], czetnica.org [zarchiwizowane z adresu 2016-04-22].
