Alojzy Balcerzak

Alojzy Balcerzak (1 listopada 1930 w Zdworzu – 2 maja 2021 w Warszawie) był polskim grafikiem, malarzem, artystą plastykiem, popularyzatorem sztuki oraz nauczycielem akademickim.

Życiorys

Urodził się 1 listopada 1930 roku w miejscowości Zdwórz na Mazowszu. Po ukończeniu dwóch pierwszych klas szkoły podstawowej, rodzina Balcerzaków przeniosła się do Stanisławowa, gdzie Alojzy kontynuował naukę w klasach 3–5, po wysiedleniu przez okupantów niemieckich. W latach 1951–1959 studiował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, ucząc się w pracowniach profesorów Stanisława Czajkowskiego i Kazimierza Tomorowicza. W 1954 roku przeszedł do pracowni Ilustracji i Książki, prowadzonej przez prof. Jana Marcina Szancera na Wydziale Grafiki, gdzie uzyskał dyplom w 1957 roku. Dodatkowo specjalizował się w drzeworycie i linorycie pod okiem prof. Wacława Waśkowskiego.

W latach 1962-1967 prowadził Salon Debiutów na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie 1984-1986 pełnił funkcję dyrektora Stołecznego Biura Wystaw Artystycznych, a w latach 1998-2007 uczył w pracowniach rysunku i malarstwa na Wydziale Grafiki Europejskiej Akademii Sztuk w Warszawie.

Był pomysłodawcą i kuratorem licznych wystaw oraz plenerów, które integrowały środowisko artystów, szczególnie tych, którzy malowali pejzaże. W czerwcu 1991 roku wystawa „Krajobraz polski” zainaugurowała działalność wiejskiej galerii „Koszelówka” nad jeziorem Zdworskim (gmina Łąck koło Płocka). Wraz z innymi zainteresowanymi osobami założył Stowarzyszenie Popierania Galerii „Koszelówka”, które wspierało galerię w trakcie jej działalności.

Twórczość malarska Balcerzaka jest głęboko związana z naturą, charakteryzuje się uporządkowaniem w budowie i kompozycji. Centralnym tematem jego prac są pejzaże rodzinnego Mazowsza, a kluczowym motywem luminizm, czyli artystyczne poszukiwanie zmiennego spektaklu natury oświetlanego promieniami słońca lub blaskiem księżyca, oraz nieustanna gra świateł.

Oprócz malarstwa zajmował się grafiką artystyczną i użytkową. Od 1958 roku zaprojektował dla Ministerstwa Łączności 30 serii znaczków pocztowych (łącznie 143 projekty), za co otrzymał wiele nagród, w tym Złoty Medal przyznany przez prezydenta Republiki Włoskiej na Międzynarodowej Wystawie Filatelistycznej w Asiago „za najpiękniejszy znaczek pocztowy 1972 roku”, związany z promocją turystyki krajowej. Zaprojektował także dziesiątki pocztówek z motywami flory i fauny oraz okolicznościowych, które były wydawane przez Biuro Wydawnicze „Ruch”. Ilustrował książki wydawane przez różne oficyny. Dla warszawskich Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych tworzył ilustracje do podręczników, w tym w 1976 roku wykonał 145 obrazków oraz opracował graficznie podręcznik „Przyroda” dla klasy IV dla dzieci specjalnej troski. Rok wcześniej (1975) stworzył 90 ilustracji do „Małej Encyklopedii Powszechnej PWN”. W latach 1971–1979 współpracował z Polskimi Liniami Lotniczymi LOT.

Jego prace były prezentowane na wielu wystawach indywidualnych oraz zbiorowych, zarówno w kraju, jak i za granicą. Jego dzieła znajdują się w licznych polskich muzeach oraz w kolekcjach prywatnych w kraju i poza jego granicami.

Zamieszkiwał w Warszawie przy ulicy Śniadeckich 20/21. Po śmierci został pochowany na cmentarzu parafialnym w Gąbinie.

Dzieci

Alojzy Balcerzak miał troje dzieci: Jaśka, Michała i Martynę. Jego starszy syn, Jasiek, jest absolwentem warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Twórczość

Wystawy indywidualne

1963 Salon Debiutów przy Uniwersytecie Warszawskim – wystawa grafiki
1964 Muzeum Mazowieckie, Płock – wystawa grafiki
1966 Uniwersytet w Aarhus oraz Galeria w Horsens, Dania – wystawa grafiki
1968 Galeria Gammelstrand, Kopenhaga, Dania – wystawa grafiki i rysunku
1979 Galeria Dom Artysty Plastyka, Warszawa – wystawa malarstwa i rysunku
1979 Galeria Dessa, Sandomierz – wystawa malarstwa
1979 Muzeum im. Kazimierza Puławskiego, Warka – wystawa pejzażu
1980 Galeria w Orchard Lake, Detroit, USA – wystawa malarstwa
1981 Copernicus Kultura Center, Chicago, USA – wystawa grafiki i malarstwa
1985 Galeria przy Uniwersytecie, Xalapa, Meksyk – wystawa rysunku i grafiki
1988 Polski Tydzień w Niemczech, Lahr-Ettenheim i Spira – wystawa malarstwa
1995 Dom Sztuki, Stavanger, Norwegia – wystawa malarstwa
1998 Galerie Am Kloster, St. Blasien, Niemcy – wystawa malarstwa
2000 Galeria Test, Warszawa – wystawa malarstwa „Krajobrazy”
2001 Muzeum Poczty i Telekomunikacji, Wrocław – wystawa grafiki
2001 Muzeum im. Jacka Malczewskiego, Radom – wystawa malarstwa i grafiki
2003 Floryda, USA – wystawa malarstwa
2004 New Jersey, USA – wystawa malarstwa
2008 Galeria SD, Warszawa – wystawa malarstwa
2008 Galeria 022, Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków – wystawa malarstwa
2008 Galeria „Koszelówka” – wystawa malarstwa „Moje pejzaże Mazowsza dla Fryderyka Szopena”
2008 Galeria Państwowa, Kiszyniów, Mołdawia – wystawa malarstwa „Moje pejzaże Mazowsza”
2008 Galeria Państwowa (dawny pałac Potockich), Odessa – wystawa malarstwa „Moje pejzaże Mazowsza” z okazji 200. rocznicy urodzin Fr. Szopena, 2010
2015 Muzeum Mazowieckie, Płock – wystawa z okazji 85. urodzin artysty

Prace eksponowane w wybranych zbiorach

Muzeum Zamkowe, Malbork
Muzeum Mazowieckie, Płock
Muzeum Warszawy
Muzeum Poczty i Telekomunikacji, Wrocław
Dyrekcja Generalna Poczty Polskiej, Warszawa
Sale Sejmu i Senatu RP
Kolekcje prywatne w kraju i za granicą – Australia, Dania, Francja, Meksyk, Niemcy, Norwegia, USA

Znaczki pocztowe

100 lat polskiego znaczka pocztowego (seria), 1960
Międzynarodowa Wystawa Filatelistyczna • Polska 60, 1960
Dzień Znaczka, 1960
Owady chronione (seria, nr kat. 1138–1141), 1961
Rośliny chronione (seria), 1962
Kwiaty ogrodowe (seria), 1964
Dzień Znaczka 1965 (seria), 1965
Pierwsze lądowanie na Księżycu, 1969
Kwiaty drzew (seria), 1971
Turystyka • Schroniska górskie (seria), 1972
Kwiaty krzewów (seria), 1972
Owoce leśne (seria) oraz koperty FDC, 1977
Grzyby niejadalne pod ochroną (seria) oraz koperty FDC, 1980
Dzień Znaczka 1980 • Postęp pocztowy (seria) oraz koperty FDC, 1980
100 rocznica urodzin gen. broni inż. Władysława Sikorskiego oraz koperta FDC, 1981
Kwiaty sukulentów (seria) oraz koperty FDC, 1981
Dzikie zwierzęta i rośliny • Gatunki zagrożone wyginięciem (seria) oraz koperty FDC, 1981
Wojna Obronna 1939 (seria) oraz koperty FDC, 1987–1989 – wspólnie z Bohdanem Wróblewskim
Rośliny ginące w Polsce (seria) oraz koperty FDC, 1990
Owoce drzew iglastych (seria) oraz koperty FDC, 1991 i 1995
Stanisław Noakowski (seria) oraz koperta FDC, 1996
Egzotyczne ptaki hodowlane (seria) oraz koperty FDC, 2004
Chronione i zagrożone gatunki flory polskiej (seria) oraz koperta FDC, 2006 – wspólnie z Radosławem Balcerzakiem

Pocztówki i kartki pocztowe

Grzyby jadalne (albumik z dziewięcioma pocztówkami), wyd. Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1963
Ptaki Azji (albumik z dziewięcioma pocztówkami), wyd. Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1963
Kolibry, wyd. Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1965
Koliber, wyd. Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1966
Ibis czerwony, wyd. Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1966
Ssaki Azji • Zebu, wyd. Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1968
Wilk, wyd. Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1968

Ilustracje i opracowania graficzne książek

Wigilie wariata (okładka i karta tytułowa), aut. Ernest Bryll, wyd. Iskry, 1958
Mała encyklopedia powszechna PWN, wyd. PWN, 1959

Odznaczenia i wyróżnienia

II nagroda w konkursie na najlepszą grafikę za linoryt „Wzgórze Tumskie”, 1964
III nagroda za logotyp dla Wydawnictw Komunikacji, 1964
„Najładniejszy znaczek w 1969 roku” w plebiscycie pisma „Filatelista” – „Pierwsze lądowanie na Księżycu” (nr kat. 1783)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, 1998
„Najładniejszy znaczek w 2001 roku” w plebiscycie pisma „Filatelista” – „Dzikie zwierzęta i rośliny • Gatunki zagrożone wyginięciem” (nr kat. 3752, blok 174)
Nagroda im. Adama Loreta, 2006
Nagroda Marszałka Województwa Mazowieckiego, 2008
Nagroda im. Władysława Hasiora przyznana przez kapitułę Muzeum Mazowieckiego w Płocku, 2010
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, 2012
Medal Pamiątkowy „Pro Masovia” nadany przez Marszałka Województwa Mazowieckiego „za wybitne zasługi oraz całokształt działalności na rzecz województwa”, 2015

Przypisy

Bibliografia

„Artyści plastycy Okręgu Warszawskiego ZPAP 1945-1970 • Słownik biograficzny”, wyd. Okręg Warszawski ZPAP, Warszawa 1972
„Panorama Polskiej Reklamy. Polscy graficy projektanci”, wyd. ABK Spółka z o.o., Warszawa
„Chopin und seine Heimat”, Rotary Club Speyer 1988
„Pejzaże Mazowsza • W 90-tą rocznicę śmierci Józefa Chełmońskiego”
„Alojzy Balcerzak • Album malarstwo i grafika”, wyd. Stowarzyszenie Popierania Galerii Koszelówka, 2001
„Zmarł artysta Alojzy Balcerzak”, PetroNews