Alojza Traugutt, znana także jako Aloiza oraz Trauguttówna (ur. około 1857-1859, zm. 26 sierpnia 1907 w Warszawie) – była polską nauczycielką dykcji i deklamacji, a także córką Romualda Traugutta.
Życiorys
Alojza (lub Aloiza) Traugutt urodziła się według różnych źródeł w 1857 roku, 25 kwietnia 1858 w Charkowie lub w 1859 roku na Litwie w guberni grodzieńskiej. Była dzieckiem Romualda Traugutta (1826-1864) oraz Anny z domu Pikiel (1831-1860). Miała rodzeństwo: Annę Innocentę (po mężu Korwin Juszkiewicz, 1853-1938), Konrada (1859-1860) oraz Justynę (ur. zm. 1859). W dzieciństwie wykazywała talent muzyczny oraz filologiczny. Po śmierci matki wychowywała się z macochą, Antoniną Traugutt. Jej ojciec był dyktatorem powstania styczniowego, a po jego straceniu (5 sierpnia 1864) władze carskie planowały umieścić jego córki w internacie w Moskwie w celu rusyfikacji, jednak z powodu choroby ich macochy sprawę tę odłożono. Ostatecznie córki mogły kontynuować edukację w Warszawie oraz w Paryżu.
Alojza ukończyła naukę w pensji Pauliny Krakowowej w Warszawie. Następnie kształciła się w zakładzie „Hôtel Lambert” dla córek emigrantów w Paryżu, prowadzonym przez Czartoryskich. Po powrocie do Polski poświęciła się pracy pedagogicznej, głównie w prywatnych pensjach. Później studiowała dykcję, deklamację oraz poprawę wymowy, a po kilku latach została nauczycielką w tej dziedzinie. Angażowała się w tajną oświatę narodową, co przyczyniło się do jej rozpoznawalności w Warszawie.
Alojza miała również zainteresowania artystyczne. Pozostawiła po sobie wiersze o tematyce religijnej, które publikowała oraz przekazywała znajomym. W latach 1900-1905 prowadziła Tani Dom Noclegowy dla Włościan przy ul. Mostowej 16 w Warszawie.
Prywatnie do końca życia pozostała panną. Zmarła po długiej chorobie 26 sierpnia 1907 roku w wieku 47 lat w sanatorium dr. Dydyńskiego w Warszawie. W nekrologu opublikowanym w „Słowie Polskim” została określona jako „prawa, zacna i wytrwała kobieta, wysoko szanowana w szerokich kołach inteligencji”. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 28 sierpnia 1907 roku (kwatera 203, rząd 1, miejsce 22). Na jej nagrobku umieszczono inskrypcję: „Alojza Trauguttówna, córka Romualda, pożyteczna i serdeczna pracownica na niwie języka polskiego, prosi o zdrowaś maria za ojca i za siebie”. W tym samym miejscu symbolicznie upamiętniono jej ojca Romualda oraz innych straconych: Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyskiego, Romana Żulińskiego i Jana Jeziorańskiego. Tam spoczęła także jej siostra Anna Juszkiewicz.
O Alojzie Trauguttównie wspominała Dionizja Wawrzykowska-Wierciochowa w książce pt. Maria Bohuszewiczówna, a także Joanna Rusin w monografii pt. Człowiek świętego imienia. Legenda Traugutta w piśmiennictwie polskim XIX i XX wieku (2002).
