Alois Adolf Riehl (urodzony 27 kwietnia 1844 w Bozen, zmarły 21 listopada 1924 w Neubabelsberg koło Poczdamu) był niemieckim filozofem oraz przedstawicielem neokantyzmu.
Życiorys
Był drugim z pięciorga dzieci karczmarza Josepha Riehla i jego żony Marie, w Riehlhof, w pobliżu Bolzano w Południowym Tyrolu. Jego bratem był inżynier i przedsiębiorca Josef Riehl. Po ukończeniu gimnazjum prowadzonego przez franciszkanów w Bolzano, podjął studia z zakresu filozofii, geografii i historii na uniwersytetach w Wiedniu, Monachium, Innsbrucku oraz Grazu. W 1866 roku zdał nauczycielski egzamin państwowy w Grazu, a w 1868 roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie w Innsbrucku.
W 1870 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie w Grazu, gdzie zaczął prowadzić wykłady jako docent prywatny, a od 1873 roku był profesorem nadzwyczajnym filozofii. W 1878 roku został mianowany profesorem zwyczajnym. W 1882 roku przyjął ofertę pracy na Uniwersytecie Albrechta i Ludwika we Fryburgu, zastępując Wilhelma Windelbanda. W 1896 roku przeszedł na Uniwersytet Chrystiana Albrechta w Kilonii, a w 1898 roku na Uniwersytet Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze. W 1905 roku Riehl objął katedrę filozofii na Uniwersytecie Friedricha Wilhelma w Berlinie, zastępując Wilhelma Diltheya.
Alois Riehl był promotorem doktoratu Oswalda Spenglera zatytułowanego Der Metaphysische Grundgedanke der Heraklitischen Philosophie oraz doktoratu Adhémara Gelba z 1910 roku. Ponadto, był recenzentem pracy doktorskiej Roberta Musila, obronionej pod kierunkiem Carla Stumpfa w 1908 roku, pod tytułem Beitrag zur Beurteilung der Lehren Mach´s.
W 1907 roku, wraz z grupą niemieckich profesorów (Richardem Oehlerem, Richardem Heinzem, Hansem Vaihingerem), złożył wniosek o przyznanie Nagrody Nobla w dziedzinie literatury dla Elisabeth Förster-Nietzsche.
Jego żoną była Sophie Riehl (z domu Reyer).
Alois Riehl został pochowany na starym cmentarzu w Klein Glienicke, a jego grób przez długi czas zdobił pomnik zaprojektowany przez Miesa van der Rohe.
Poglądy
W obrębie neokantyzmu, Alois Riehl wraz z Robertem Reiningerem uchodzi za przedstawiciela krytycznego realizmu. Dla Riehla, filozofia nie jest jedynie teorią światopoglądów, lecz przede wszystkim krytyką poznania. Riehl podkreśla konieczność kontynuacji myśli Kanta, uwzględniając nowe odkrycia w dziedzinie nauk przyrodniczych i matematyki, takie jak geometria nieeuklidesowa.
Staje on w obliczu podstawowego problemu dotyczącego tego, co jest dane, oraz ludzkiego poznania. Jego badania filozoficzne nad rzeczą samą w sobie opierają się na psychologicznych rozważaniach, które opisują związek między świadomością a obiektem. Język odgrywa kluczową rolę w świadomości i tylko za jego pośrednictwem można wytworzyć obiektywność przedmiotu.
Wyróżnienia
W 1913 roku otrzymał doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Princeton.
Publikacje
Dzieła
Realistische Grundzüge. Eine philosophische Abhandlung der allgemeinen und nothwendigen Erfahrungsbegriffe. Leuschner u. Lubensky, Graz 1870.
Moral und Dogma. Gerold, Wien 1871.
Über Begriff und Form der Philosophie. Eine allgemeine Einleitung in das Studium der Philosophie. Duncker, Berlin 1872.
Der philosophische Kritizismus und seine Bedeutung für die positive Wissenschaft. Geschichte und System. 3 tomy, Leipzig 1876-1887:
- Tom 1/1876: Geschichte und Methode des philosophischen Kritizismus.
- Tom 2/1879: Die sinnlichen und logischen Grundlagen der Erkenntnis.
- Tom 3/1887: Zur Wissenschaftstheorie und Metaphysik.
Friedrich Nietzsche. Der Künstler und der Denker. Ein Essay. Frommann, Stuttgart 1897 (Neuausgabe: Dr. Klaus Fischer Verlag, Schutterwald/Baden 2000).
Führende Denker und Forscher. Quelle & Meyer, Leipzig 1922.
Beiträge zur Logik. 3. Aufl. Reisland, Leipzig 1923.
Philosophische Studien aus vier Jahrzehnten. Quelle u. Meyer, Leipzig 1925.
Wystąpienia
Zur Einführung in die Philosophie der Gegenwart. Acht Vorträge. Teubner, Leipzig 1903.
Humanistische Ziele des mathematischen und naturwissenschaftlichen Unterrichts. Wykład wygłoszony w stowarzyszeniu przyjaciół humanistycznego gimnazjum w Berlinie i w prowincji Brandenburg 4 grudnia 1908 roku. Weidmann, Berlin 1909.
Giordano Bruno. Zur Erinnerung an den 17. Februar 1600. 2. Aufl. Engelmann, Leipzig 1900.
Plato – Ein populär-wissenschaftlicher Vortrag. Niemeyer, Halle 1912.
Fichtes Universitätsplan. Rede zur Feier des Geburtstages Seiner Majestät des Kaisers und Königs (Wilhelm II.) gehalten in der Aula der Königlichen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin am 27. Januar 1910. Universitätsbuchdruckerei, Berlin o.J. (1910).
Przypisy
Linki zewnętrzne
Michael Heidelberger: Kantianism and Realism: Alois Riehl (and Moritz Schlick), The Kantian Legacy in Nineteenth Century Science, red. Michael Friedman i Alfred Nordmann. Cambridge, Mass.: MIT-Press 2006. 227 – 247.
Frank Peter Jäger: Villa überm See. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
