Alois Jirásek
Alois Jirásek (urodzony 23 sierpnia 1851 w Hronovie, zmarły 12 marca 1930 w Pradze) był czeskim pisarzem i dramaturgiem, reprezentującym realizm oraz autorem powieści historycznych.
Życiorys
Alois Jirásek przyszedł na świat w Hronovie, wschodniej Czechy, w rodzinie chłopskiej. Jego ojcem był Josef Jirásek (1822–1901), piekarz, a matką Vincencie Jirásková, z domu Prouzová (1821–1887). Jako czwarty z sześciorga dzieci, uczęszczał najpierw do niemieckiego benedyktyńskiego gimnazjum w Broumovie (1863–1867), a następnie do czeskiego gimnazjum w Hradcu Králové (1867–1871). Po ukończeniu edukacji, studiował historię na Uniwersytecie Karola. Przez czternaście lat mieszkał w Litomyśli, gdzie pracował jako nauczyciel geografii i historii w gimnazjum.
W 1888 roku przeprowadził się do Pragi, gdzie osiedlił się na Placu Jiráska. Kontynuował pracę jako nauczyciel i pisarz. Odbudował relacje z Mikolášem Alešem, z którym dzielił podobne poglądy artystyczne, oraz z literatami z ruchu lumírowców, takimi jak Josef V. Sládek, Jaroslav Vrchlický i Josef Thomayer. Nawiązał przyjaźń z Zikmundem Winterem i utrzymywał kontakty z młodszymi twórcami, takimi jak Josef S. Machar, Jaroslav Kvapil i Zdeňek Nejedlý. Od 1909 roku przeszedł na emeryturę, poświęcając się wyłącznie literaturze. Często odwiedzał Hronów, a także podróżował w celach badawczych do miejsc, które później opisywał w swoich dziełach.
W duchu swojej twórczości, jako jeden z pierwszych podpisał w maju 1917 roku Manifest Pisarzy Czeskich, wspierający dążenia niepodległościowe narodu czeskiego. Razem z Isidorem Zahradníkiem (późniejszym ministrem kolejnictwa) uczestniczył w odczycie deklaracji niepodległości Czechosłowacji pod pomnikiem św. Wacława 28 października 1918. 21 grudnia 1918 wygłosił przemówienie powitalne dla prezydenta Masaryka na dworcu Wilsona w Pradze, co było triumfalnym powrotem polityka do kraju.
W nowo utworzonej Czechosłowacji pełnił funkcję posła Rewolucyjnego Zgromadzenia Narodowego. W wyborach parlamentarnych w 1920 roku zdobył mandat senatorski w Zgromadzeniu Narodowym, w którym zasiadał do 1925 roku, reprezentując Czechosłowacką Narodową Demokrację. Angażował się w politykę aż do momentu, gdy choroba uniemożliwiła mu dalsze pisanie. W latach 1918, 1919, 1921 oraz 1930 został nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.
Otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Praskiego oraz tytuł honorowego obywatela Pragi. Zmarł w Pradze 12 marca 1930 roku i został pochowany w Hronowie.
Dom rodzinny A. Jiráska, pochodzący z końca XVIII wieku, istnieje w Hronovie do dziś. Drewniana, zrębowa konstrukcja została w 1925 roku nabyta przez miasto. Obecnie znajduje się tam ekspozycja poświęcona życiu i twórczości pisarza, będąca oddziałem Muzeum Náchodska.
Proza
Najstarsze dzieje
Staré pověsti české (wydanie polskie: Stare podania czeskie, Wydawnictwo „Śląsk” Katowice, 1989, ISBN 83-216-0754-3)
Husytyzm
- Trylogia husycka
- Mezi proudy
- Proti všem
- Bratrstvo (przekład polski: Bractwo)
- Husitský král
- Po bitwie pod Biała Górą
- Temno
- Psohlavci (przekład polski: Psiogłowcy)
- Skály, Skaláci
Odrodzenie narodowe
- F. L. Věk
- U nás
- Filosofská historie (wydanie polskie: Historia filozofów, 1927, przekład: Stanisław Alberti)
Przypisy
Bibliografia
Vladimír Forst i in.: Lexikon české literatury: osobnosti, díla, instituce. 2/I. H–J. Praga: Academia, 1993. 589 s. ISBN 80-200-0468-8 (cz.).
Arne Novák: Zvony domova a Myšlenky a spisovatelé. Praha: Novina, 1940. – rozdział Jiráskovo „Temno”, s. 109–132 (cz.).
