Alois Eliáš
Alois Eliáš (urodzony 29 września 1890 roku w Královskich Vinohradach, zmarł 19 czerwca 1942 roku w Pradze) był czechosłowackim wojskowym (generałem), pełnił funkcję ministra transportu w okresie międzywojennym oraz premiera rządu Protektoratu Czech i Moraw.
Życiorys
W 1908 roku ukończył gimnazjum w Královskich Vinohradach, a w 1911 roku politechnikę w Pradze. W latach 1913-1914 pracował na kolei w Bośni. W trakcie I wojny światowej służył w 28 Pułku Piechoty armii austro-węgierskiej. Jednak 28 sierpnia 1914 roku, zaledwie tydzień po dotarciu na front wschodni, zdezerterował do Rosjan. Został technicznym urzędnikiem na kolei. 23 sierpnia 1917 roku w Boryspolu wstąpił do 5 Pułku Strzeleckiego Legionu Czechosłowackiego. Został wysłany do Francji, gdzie wstąpił do 33 Pułku Pieszego. Po przeszkoleniu w szkole karabinów maszynowych w Saint Maixent jako podporucznik służył w 21 Pułku Pieszym. W sierpniu 1918 roku awansował na porucznika. W styczniu 1919 roku powrócił do Czechosłowacji, gdzie otrzymał stopień kapitana sztabowego. Brał udział w walkach z Polakami o Śląsk Cieszyński, a następnie jako szef sztabu w jednej z jednostek wojskowych w starciach z węgierskimi komunistami. W lutym 1920 roku objął dowództwo 21 Pułku Piechoty w Čáslavie, gdzie poznał swoją żonę Jaroslavę Kosakovą, z którą po pół roku wziął ślub, tworząc szczęśliwe, choć bezdzietne małżeństwo. W kwietniu tego samego roku został zastępcą ministra obrony gen. Otakara Husáka. Od września 1921 roku był szefem sztabu 21 Pułku Piechoty. Od końca 1921 do 1923 roku uczył się w Wyższej Szkole Wojennej we Francji, którą ukończył w stopniu podpułkownika. Do 1932 roku pełnił różne funkcje w sztabie generalnym armii czechosłowackiej, osiągając stopień generała brygady. Na początku 1932 roku był ekspertem wojskowym w składzie delegacji na konferencji rozbrojeniowej w Genewie. Krótko pełnił rolę doradcy ministra spraw zagranicznych Edvarda Beneša. Latem 1933 roku został dowódcą 2 Brygady Piechoty w Chomutovie, a w listopadzie tego samego roku objął dowództwo 3 Dywizji Piechoty w Litomierzycach. Od stycznia 1936 roku, w stopniu generała dywizji, stał na czele okręgu wojskowego w Trenczynie. Po podpisaniu układu monachijskiego 30 września 1938 roku przeszedł do ministerstwa obrony, a następnie został ministrem transportu. Wszedł również w skład Najwyższej Rady Obrony Państwa. Po utworzeniu Protektoratu Czech i Moraw w marcu 1939 roku, w kwietniu tego samego roku objął stanowisko premiera rządu. Przyjął tę rolę, aby zapobiec przejęciu władzy w Protektoracie przez kolaborantów. Swój program jako premier określił słowami:
„Ten rząd będzie miał przed sobą dwa wielkie cele: chronić egzystencję narodu, której Niemcy będą zagrażać, oraz przeciwstawiać się demoralizacji, o co zapewne Niemcy się postarają. Cele te będą mogły zostać spełnione, jeśli rząd w pewnym stopniu będzie współpracował z Niemcami. Będzie to niechciana współpraca, ale nie ma innego wyjścia, opór mógłby bowiem prowadzić do narodowego samobójstwa.”
Premier nawiązał wkrótce kontakt z konspiracyjną organizacją Obrona Narodu, zostając członkiem rady starszych. Uzgodnił również współpracę z władzami emigracyjnymi Edvarda Beneša. Uznawał za swoje podstawowe zadanie ochronę żywotnych interesów narodu czeskiego w warunkach okupacji niemieckiej. Wielokrotnie interweniował u prezydenta Emila Háchy po licznych aresztowaniach dokonywanych przez Niemców. Nawet złożył dymisję, ale E. Hácha jej nie przyjął. Zakazał mu tego także E. Beneš. Od 1941 roku niemieckie służby bezpieczeństwa podejrzewały A. Eliáša o tajne kontakty z konspiracją i władzami emigracyjnymi. 27 września 1941 roku aresztowało go Gestapo. Po procesie został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano wieczorem 19 czerwca 1942 roku na strzelnicy wojskowej w praskiej dzielnicy Kobylisy. W 1946 roku został pośmiertnie awansowany do stopnia generała broni.
Odznaczenia
Otrzymał następujące odznaczenia:
- Order Lwa Białego I klasy (pośmiertnie, 1996)
- Gwiazda I klasy Czechosłowackiego Wojskowego Orderu Lwa Białego „Za zwycięstwo” (pośmiertnie)
- Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939 (pośmiertnie)
- Krzyż Wojenny Czechosłowacki
- Czechosłowacki Medal Rewolucyjny
- Oficer Legii Honorowej (Francja)
- Krzyż Wojenny 1914–1918 (Francja)
- Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (Polska, 1925)
- Order Świętego Sawy III klasy (Jugosławia)
- Order Gwiazdy Rumunii II klasy (Rumunia)
- Medal Zasługi Wojskowej 1917 (Grecja)
- Medal Zwycięstwa
Przypisy
Bibliografia
Dušan Tomášek, Robert Kvaček, Generál šel na smrt, Praga 2007
