Aloidendron Klopper & Gideon F.Sm.
Rodzaj roślin, który należy do rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae), obejmuje siedem gatunków. Pięć z nich występuje endemicznie w Południowej Afryce, Namibii, Mozambiku i Eswatini, podczas gdy Aloidendron eminens można znaleźć w Somalii, a Aloidendron sabaeum w Jemenie oraz Arabii Saudyjskiej.
Nazwa naukowa rodzaju powstała z połączenia nazwy rodzaju aloes (Aloe) oraz greckiego słowa δενδρον (dendron – drzewo), co odnosi się do formy życiowej tych roślin.
Morfologia
Pokrój
Rośliny te to dychotomicznie rozgałęziające się krzewy oraz drzewa, a także drewniejące byliny. Ich kora jest zazwyczaj gładka, a czasami podłużnie popękana, w kolorze od szarego do żółtawego. Większość gatunków ma pokrój drzewiasty, charakteryzujący się wysokim pniem i zaokrągloną koroną. Aloidendron barberae może osiągać wysokość do 18 m.
Liście
Liście są zgrupowane w rozety na końcach odgałęzień, mają kształt wąskolancetowaty do mieczowatego, zwężają się ku wierzchołkowi i mają drobno ząbkowane brzegi. Są soczyste.
Kwiaty
Kwiaty są zebrane w rozgałęzioną wiechę, tworząc cylindryczne, zwarte lub półluźne grona. Kwiaty mają cylindryczny kształt, czasami zwężający się w środkowej części. Listki okwiatu są zrośnięte w dolnej połowie, a ich kolor może być żółty, pomarańczowy, różowy lub czerwony. Pręciki i słupek są proste i zwykle wystają ponad okwiat, a nitki pręcików są nagie.
Owoce
Owoce mają postać torebek.
Biologia
Zapylenie
Kwiaty tych roślin są zapylane przez nektarniki, wikłacze, szpakowate oraz szlarniki.
Cechy fitochemiczne
Korzenie zwykle zawierają chryzofanol, asfodelinę oraz aloechryzon. Wysięk z liści zawiera antrony, ale nie zawiera flawonoidów.
Genetyka
Liczba chromosomów wynosi 2n = 14.
Systematyka
Rodzaj należy do podrodziny Asphodeloideae w rodzinie złotogłowowatych (Asphodelaceae). Przed wyodrębnieniem jako osobny rodzaj, rośliny te były klasyfikowane w obrębie rodzaju aloes (Aloe) Sect. Aloidendron.
Wykaz gatunków
- Aloidendron barberae (Dyer) Klopper & Gideon F.Sm.
- Aloidendron dichotomum (Masson) Klopper & Gideon F.Sm.
- Aloidendron eminens (Reynolds & P.R.O.Bally) Klopper & Gideon F.Sm.
- Aloidendron pillansii (L.Guthrie) Klopper & Gideon F.Sm.
- Aloidendron ramosissimum (Pillans) Klopper & Gideon F.Sm.
- Aloidendron sabaeum (Schweinf.) Boatwr. & J.C.Manning
- Aloidendron tongaense (van Jaarsv.) Klopper & Gideon F.Sm.
Zagrożenie i ochrona
Wszystkie gatunki Aloidendron są objęte Konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami zagrożonymi wyginięciem (CITES). Handel tymi roślinami jest ściśle kontrolowany i ograniczony. Aloidendron pillansii znajduje się w Załączniku I Konwencji, co oznacza, że handel okazami tej rośliny jest dozwolony jedynie w szczególnych okolicznościach; pozostałe gatunki są ujęte w Załączniku II, co wymaga uzyskania odpowiednich zezwoleń.
Zastosowanie
Rośliny te znalazły zastosowanie w ogrodnictwie oraz w kształtowaniu krajobrazu, a także jako bariery przeciwpożarowe w gospodarstwach domowych położonych w obszarach zagrożonych pożarami. Lekkie, włókniste drewno Aloidendron dichotomum wykorzystywano do budowy małych domów w Namaqualand. Wydrążone gałęzie tego gatunku były tradycyjnie używane przez Khoisan do produkcji kołczanów na strzały. W północnym KwaZulu-Natal w Południowej Afryce aloesy drzewne są zazwyczaj pozostawiane nienaruszone, ponieważ uważa się, że chronią przed złymi duchami i działają jako piorunochrony.
