Alodium
Alodium (łac. allodium) to forma własności nieruchomości, która funkcjonowała w średniowiecznym systemie prawa feudalnego. Stanowiła ona ziemię, która była nieograniczoną własnością, wolną od wszelkich zobowiązań i ciężarów feudalnych, co odróżniało ją od lenna. Alodium nazywane było także własnością bezwarunkową oraz własnością dziedziczną.
Termin alodium wywodzi się z łacińskiego allodium, które z kolei ma swoje korzenie w frankońskim słowie alod, będącym połączeniem wyrazów al (wszystko) oraz ōd (własność).
W Europie Zachodniej, własność alodialna występowała w ograniczonej skali, zwłaszcza na obszarach, gdzie utrzymywały się silne wpływy prawa rzymskiego, na przykład w południowej Francji. Tam istniało nawet łacińskie przysłowie: lex Romana, mater allodiorum („prawo rzymskie matką alodiów”).
W Europie Wschodniej, a szczególnie w Polsce, sytuacja wyglądała nieco inaczej. Własność feudałów zachowała charakter alodialny w dużym stopniu dzięki rozwojowi demokracji szlacheckiej. Choć istniały klasyczne lenna, których właściciele mieli własnych lenników, było ich niewiele i znajdowały się głównie na Wschodnich Kresach Rzeczypospolitej, gdzie ziemia była skoncentrowana w rękach wielkich magnatów (na Rusi określano to mianem вотчина, czyli „ojcowizna”). Współistnienie własności alodialnej z demokracją szlachecką doprowadziło do swoistego sprzężenia zwrotnego: alodia wzmacniały pozycję szlachty, co z kolei prowadziło do wprowadzania regulacji zakazujących przekształcania królewszczyzn w lenna oraz znoszenia ograniczeń nałożonych na szlacheckie posiadłości.
Przypisy
Bibliografia
Słownik – Historia, Wyd. Greg, Kraków 2004.
