Alnitak (Zeta Orionis, ζ Ori)
Alnitak, znana również jako Zeta Orionis (ζ Ori), to jedna z najjaśniejszych gwiazd w konstelacji Oriona, o obserwowanej wielkości gwiazdowej wynoszącej +1,79m. Znajduje się w odległości około 1260 lat świetlnych od Słońca.
Nazwa
Nazwa Alnitak pochodzi z języka arabskiego, gdzie النطاق an-niṭāq oznacza „pas” (w kontekście Oriona). W 2016 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna oficjalnie uznała nazwę Alnitak dla tej gwiazdy.
Charakterystyka obserwacyjna
Alnitak jest wschodnią gwiazdą w pasie Oriona. Na ziemskim niebie znajduje się w sąsiedztwie mgławic Płomień oraz IC 434, blisko znanej Mgławicy Koński Łeb.
Charakterystyka fizyczna
Alnitak to gwiazda potrójna, składająca się z dwóch bliskich składników (ζ Ori Aa i Ab) oraz jednego, który krąży w dalszej odległości (ζ Ori B). Różne metody pomiaru odległości tego systemu gwiezdnego dają zróżnicowane wyniki, co wpływa na wyznaczone parametry gwiazd. Jednak wynik uzyskany dzięki fotometrii, wynoszący około 387 pc (1260 lat świetlnych), jest zgodny z przynależnością systemu do asocjacji Orion OB1. Poniższe wartości fizyczne zakładają tę odległość.
Zeta Orionis Aa
Zeta Orionis Aa, czyli właściwy Alnitak, to błękitny nadolbrzym, najjaśniejsza gwiazda typu widmowego O (O9,5 Iab) widoczna na ziemskim niebie. Jej obserwowana wielkość gwiazdowa wynosi 2,1m, a wielkość absolutna to −6,0m. Temperatura tej gwiazdy osiąga około 30 000 K, co sprawia, że emituje głównie w ultrafiolecie. Jej jasność w zakresie widzialnym jest 10 tysięcy razy większa od jasności Słońca, a uwzględniając emisję nadfioletową, łączna jasność wynosi 100 000 razy więcej niż Słońce. Na podstawie pomiarów ruchu orbitalnego składników Aa i Ab określono masę Alnitak na 33 ± 10 mas Słońca, a jej promień wynosi 20,0 ± 3,2 promienia Słońca. Prędkość rotacji tej gwiazdy to 110 ± 10 km/s, a pełen obrót wokół osi wykonuje co 7 dni, przy kącie 40° względem linii widzenia z Ziemi. Alnitak ma kilka milionów lat (wiek gwiazdy jest zależny od metaliczności), a biorąc pod uwagę jej dużą masę, eksploduje jako supernowa.
Zeta Orionis Ab
Składnik Zeta Orionis Ab został odkryty w 2000 roku za pomocą interferometrii. Wraz z jaśniejszą towarzyszką okrąża wspólny środek masy w czasie 7,3 roku. Jest to podolbrzym należący do typu widmowego B1, z obserwowaną wielkością 4,3m oraz absolutną wielkością −3,9m. Masa tej gwiazdy wynosi 14 ± 3 M☉, a promień to 7,3 ± 1,0 R☉.
Zeta Orionis B
Zeta Orionis B została odkryta przez śląskiego astronoma Georga Kunowskiego w 1819 roku. Jest to gwiazda o wielkości 3,70 ± 0,01m, oddalona od jaśniejszej pary o 2,40 sekundy kątowej (pomiar z 2013 roku). Niewielkie zmiany w położeniu i odległości od ζ Ori A w ciągu ponad stulecia sugerują ruch orbitalny. To błękitny olbrzym, klasyfikowany jako typ widmowy B0 III. Jego wielkość obserwowana to 4,0m, a absolutna wynosi −4,1m. Zeta Orionis B jest gwiazdą zmienną typu Beta Cephei, obracającą się wokół osi z prędkością 350 km/s.
Zeta Orionis C
Zeta Orionis C to optyczny składnik, którego wielkość wynosi 9,54 ± 0,03m, a odległość od składnika A to 58,10″ (pomiar z 2013 r.) oraz 59,8″ od składnika B (pomiar z 2002 r.).
Zobacz też
- Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona
- Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- Lista największych gwiazd
