Alma Karlin

Alma Karlin, właściwie Alma Vilibalda Maximiliana Karlin (ur. 12 października 1889 w Celje, zm. 15 stycznia 1950 w Pečovniku), była słoweńsko-austriacką podróżniczką, pisarką, poetką, kolekcjonerką, poliglotką i teozofem.

Życiorys

Wczesne życie

Alma przyszła na świat w styryjskim mieście Celje, które wówczas należało do Austro-Węgier, jako córka Jakoba Karlina, majora armii austro-węgierskiej, oraz Vilibaldy Miheljaki, nauczycielki. Jej ojciec zmarł, gdy miała osiem lat. Dorastała w środowisku głównie niemieckojęzycznym, identyfikując się jako Austriaczka, a nie jako etniczna Niemka czy Słowenka.

W latach 1898–1899, z powodu problemów zdrowotnych, uczęszczała do szkoły w domu, a następnie do szkoły dla dziewcząt w Celje. W 1903 roku jej matka zauważyła, że córka zaczęła utykać. Wizyty u ortopedy w Grazu oraz intensywna terapia poprzez gimnastykę sprawiły, że Alma często opuszczała zajęcia. W następnym roku przebywała w instytucie ortopedycznym w Lublanie, gdzie przez kilka miesięcy wykonywała męczące ćwiczenia.

W latach 1905–1907 uczęszczała na prywatne lekcje języka francuskiego i angielskiego w Celje, co pozwoliło jej odkryć talent do języków. W 1907 roku zdała egzamin państwowy z języka francuskiego w Goricy, a następnie z języka angielskiego, zdobywając pełne kwalifikacje do samodzielnego nauczania. W 1908 roku Alma i jej matka wyruszyły w podróż po Europie, odwiedzając północne Włochy, Szwajcarię, Paryż, Londyn, Brukselę i Niemcy.

Jesienią tego samego roku przeniosła się do Londynu, gdzie pracowała w biurze tłumaczeń, jednocześnie ucząc się języków takich jak: angielski, francuski, łacina, włoski, norweski, duński, fiński, rosyjski i hiszpański. W późniejszych latach zaczęła również uczyć się perskiego, chińskiego i japońskiego. Interesowała się także filozofią i teozofią. Spędziła sześć miesięcy w Paryżu, uczęszczając na różne kursy językowe na Sorbonie. Pod koniec maja 1914 roku ukończyła z wyróżnieniem Society of Arts w ośmiu językach.

Pobyt w Skandynawii

W 1914 roku, niedługo po wybuchu I wojny światowej, Karlin musiała przenieść się do Szwecji i Norwegii, ponieważ jej obywatelstwo austriacko-węgierskie czyniło ją persona non grata w Wielkiej Brytanii. Uczyła języków obcych i spędzała dużo czasu w bibliotekach, badając starożytne cywilizacje. Napisała też swoją pierwszą książkę, dramat w trzech aktach Die Kringhäusler, opublikowany w Lipsku w 1918 roku. W Skandynawii miała okazję poznać szwedzką pisarkę Selmę Lagerlöf, która była pod dużym wrażeniem jej twórczości.

Podróż dookoła świata

Wiosną 1918 roku wróciła do Celje, gdzie założyła szkołę języków obcych. Z oszczędności zakupiła swoją pierwszą maszynę do pisania, słynną „erikę”, która towarzyszyła jej do końca życia. Postanowiła odbyć podróż dookoła świata i aby się do niej przygotować, uczyła się geografii, historii, biologii, nauk przyrodniczych i zoologii.

24 listopada 1919 roku wyruszyła w dziewięcioletnią podróż dookoła świata, zabierając ze sobą maszynę do pisania oraz słownik w dziesięciu językach, który sama opracowała. Pod koniec lutego 1920 roku wsiadła na statek do Ameryki Południowej, a na początku kwietnia dotarła do Peru. Jesienią tego samego roku przybyła do Panamy, gdzie zatrudniła się w zarządzie Kanału Panamskiego jako tłumacz przysięgły. Od marca do lipca 1921 roku podróżowała po Ameryce Środkowej i Meksyku, a w sierpniu dotarła do San Francisco, skąd wyruszyła na Hawaje, gdzie opublikowała swoją powieść Mein Kleiner Chinese, wydaną w Dreźnie w tym samym roku. W latach 1922–1923 przebywała w Japonii, gdzie pracowała w niemieckiej ambasadzie, podróżując po kraju i spotykając się z intelektualistami oraz artystami.

W drugiej połowie 1923 roku podróżowała po Korei, Mandżurii i Chinach, a następnie dotarła do Formozy, gdzie spotkała łowców głów. Z Hongkongu wyruszyła do Australii, po drodze odwiedzając Manilę, Borneo, Pearl Islands, indonezyjską wyspę Celebes, Wyspę Thursday, a następnie dotarła do Sydney i Adelaide.

W latach 1924–1926 odwiedziła Auckland w Nowej Zelandii, a następnie przeniosła się na wyspy Pacyfiku. Żyła wśród tubylców na Fidżi, Nowej Kaledonii, Nowych Hebrydach, Wyspach Karolińskich i Nowej Gwinei, gdzie zachorowała na malarię i czerwonkę tropikalną oraz uciekła przed plemieniem kanibali. Kontynuowała podróż po Indonezji, Jawie, Sumatrze, Malezji, Tajlandii i Birmie.

W 1927 roku odwiedziła Kalkutę, Agrę, Delhi, Lahaur i Karaczi w Indiach. Ostatni etap jej podróży po świecie prowadził ją do Indii, gdzie pod koniec roku dotarł do niej list od umierającej matki. W styczniu 1928 roku wróciła do Celje, wyczerpana fizycznie i psychicznie.

Powrót do domu

Po powrocie do Celje skoncentrowała się na porządkowaniu notatek i materiałów zebranych podczas podróży. Prowadziła wykłady, pisała artykuły podróżnicze skierowane do publiczności niemieckiej i anglojęzycznej w gazetach i magazynach dla kobiet, a także publikowała prace historyczne i etnologiczne. Zaczęła wydawać swoje dzienniki podróżnicze oraz pisać powieści, które zyskały uznanie wśród czytelników w Europie. Często podróżowała i prowadziła wykłady w europejskich miastach. W 1934 roku malarka Thea Schreiber Gamelin, usłyszawszy o Karlin w niemieckim radiu, nawiązała z nią kontakt i po wymianie listów oraz kilku wizyt w Celje osiedliła się tam na stałe, pozostając z Almą aż do jej śmierci. Około 1934 roku Karlin zaczęła interesować się teozofią, a w późniejszych latach, szczególnie podczas II wojny światowej, zbliżyła się do katolicyzmu.

II wojna światowa

W latach 1937–1939 udzieliła schronienia francusko-niemieckiemu dziennikarzowi Hansowi Joachimowi Bonsackowi i przestała publikować w niemieckiej prasie jako protest przeciwko nazizmowi. Pod wpływem niemieckich mieszkańców Celje oraz organizacji Kulturbund musiała opuścić rodzinny dom i przenieść się do willi w Zagrad. Na początku 1941 roku publikacje Almy zostały zakazane w Niemczech. Po zajęciu Jugosławii została aresztowana przez gestapo i wysłana do Mariboru, gdzie czekała na ekstradycję z tysiącami Słoweńców do obozów śmierci. Udało jej się uciec dzięki interwencji jej bliskiej przyjaciółki Thei Gamelin, która miała wpływy w Trzeciej Rzeszy. Powróciła do Celje, gdzie przebywała w areszcie domowym.

Wiosną 1944 roku zdecydowała się uciec do południowo-słoweńskiego regionu Bela krajina, kontrolowanego przez słoweński oddział partyzancki. Mimo że była poważnie chora, partyzanci pod kierownictwem komunistów nie pozwolili jej dotrzeć do kontrolowanego przez Aliantów miasta Bari na południu Włoch. Została przetransportowana do Dalmacji, gdzie przebywała do końca wojny. Po powrocie do rodzinnych stron osiedliła się we wsi Pečovnik niedaleko Celje, w domu zakupionym przez Gammelin. 14 stycznia 1950 roku zmarła na raka piersi i gruźlicę, a jej ciało zostało pochowane na cmentarzu Svetina, gdzie spoczywa razem z Theą Schreiber Gammelin.

Kolekcje Karlin

Karlin była również kolekcjonerką i etnologiem. Większość przedmiotów, które zdobyła podczas swoich podróży, wysłała do domu, gdzie założyła małe prywatne muzeum. Niektóre z jej eksponatów znajdują się obecnie w Muzeum Regionalnym w Celje (Pokrajinski muzej Celje) oraz w Muzeum Historii Najnowszej w Celje (Muzej novejše zgodovine Celje). Wiele jej pism nadal nie zostało opublikowanych; większość z nich znajduje się w Bibliotece Narodowej i Uniwersyteckiej (Narodna in univerzitetna knjižnica) w Lublanie.

Twórczość

Uwaga: Spis nie zawiera wszystkich publikacji

Die Kringhäusler (1918)
Mein kleiner Chinese (1921)
Einsame Weltreise: Erlebnisse und Abenteuer einer Frau im Reich der Inkas und im Fernen Osten (1928)
Drachen und Geister: Novellen aus China, Insulinde und der Südsee (1930)
Mystik der Südsee: Liebeszauber, Todeszauber, Götterglaube, seltsame Bräuche bei den Geburten usw (1931)
Der Götze: Roman (1932)
Im Banne der Südsee: Als Frau allein unter Pflanzern und Menschenfressern, Sträflingen, Matrosen und Nissionaren (1933)
Erlebte Welt, das Schicksal einer Frau: durch Insulinde und das Reich des weissen Elefanten, durch Indiens Wunderwelt und durch das Tor der Tränen (1933)
Der Todesdorn: und andere seltsame Erlebnisse aus Peru und Panama: mit 2 Karten (1933)
Windlichter des Todes: Roman aus Siam (1933)
Yksin maailan ääriin: Naisen elämyksiä inkain valtakunnassa ja Kaukaisessa (1933)
Tränen des Mondes: eine Geschichte aus Peru (1935)
Erdgebunden (1936)
Isolanthis: Roman vom Sinken eines Erdteils (1936)
O Joni San: 2 japanische Novellen (1936)
Vier Mädchen im Schicksalswind: eine Südseegeschichte (1936)
Eine kleine Siamesin: Erzählung (1937)
Kleiner Frühling: drei Erzählungen (1937)
Der Becher des Vergessens: zwei Erzählungen (1938)
Der blaue Mond: eine Erzählung für Jung und Alt (1938)
Unter dem Augenbrauenberg und andere Erzählungen (1938)
Bei den Partisanen (1945)
I Tschaos jüngstes Enkelkind: eine Kurzgeschichte aus China (1948)
Unter Kopfjägern: Erzählung aus Formosa (1953)
Als Gefangene bei den Kopfjägern auf Neu-Guinea (1960)
Gefangene der Kopfjäger (1965)
Samotno potovanje (1969)
The death-thorn: magic, superstitions, and beliefs of urban Indians in Panama and Peru (1971)
Einsame Weltreise: Erlebnisse und Abenteuer einer Frau im Reich der Inkas im Fernen Osten (1995)
Urok Južnega morja (1996)
Popotne skice (1997)
Modri mesec (1997)
Angel na zemlji (1998)
Svetlikanje v mraku (1999)
Pod košatim očesom (2002)
O Joni san (2006)

Przypisy

Bibliografia

Katarina Ferro, Margit Wolfsberger: Gender and Power in the Pacific: Women’s Strategies in a World of Change. LIT Verlag, 2003. ISBN 978-3825867102.