Allone Abba (hebr. אַלּוֹנֵי אַבָּא; ang. Allonei Abba) – to moszaw znajdujący się w Samorządzie Regionu Emek Jizre’el, w Dystrykcie Północnym, w Izraelu.
Położenie
Moszaw Allone Abba usytuowany jest na wysokości od 140 do 175 m n.p.m. na stokach wzgórz, które zamykają od północnego zachodu intensywnie użytkowaną rolniczo Dolinę Jezreel, w Dolnej Galilei, w północnej części Izraela. Zbocza tych wzgórz pokrywają lasy, a stoki opadają w kierunku południowo-wschodnim. Na południu osady przepływa strumień Betlejem. W otoczeniu moszawu znajdują się miasteczka takie jak Kirjat Tiwon, Basmat Tab’un, Ka’abije-Tabbasz-Hajajre, Zarzir oraz Ramat Jiszaj, a także kibuc Allonim, moszawy Bet Lechem ha-Gelilit, Bet Sze’arim i Sede Ja’akow oraz arabska wioska Manszija Zabda.
Allone Abba leży w Samorządzie Regionu Emek Jizre’el, w Poddystrykcie Jezreel, w Dystrykcie Północnym Izraela.
Historia
Pierwotnie w tym miejscu istniała wioska Waldheim (pol. Dom Lasu), założona 6 października 1907 roku przez członków niemieckiej grupy chrześcijańskiej Templers (niem. Tempelgesellschaft), wywodzącej się z Ewangelickiego Kościoła Unii Staropruskiej. W Cesarstwie Niemieckim grupa Templers była traktowana jak sekta, ponieważ jej członkowie odrzucali Trójcę Świętą, nie uznawali boskości Chrystusa i nie przyjmowali sakramentów. Mimo to, osiedlający się w Palestynie templariusze uzyskali znaczne wsparcie finansowe i ideologiczne ze strony niemieckich luteran i kościołów ewangelicko-unijnych. W Hajfie mieszkały obok siebie dwie zwaśnione grupy niemieckich ewangelików, między którymi rosła wzajemna nieufność oraz pojawiały się liczne spory. Wzrost urbanizacji i liczby mieszkańców Hajfy skłonił niektórych członków tej społeczności do poszukiwania nowego miejsca do życia na wsi. Bank kredytowy społeczności ewangelickiej w Hajfie (Gemeinde Haifa GmbH) przeznaczył 170 tys. franków na wykupienie gruntów arabskiej wioski Umm al-Amad. Następnie stowarzyszenie wspierające niemiecką kolonizację w Palestynie ze Stuttgartu (Stuttgarter Gesellschaft zur Förderung der deutschen Ansiedlungen in Palästina) refinansowało ten zakup. Dzięki temu w 1906 roku powstała osada Betlejem Galiläa (obecnie moszaw Bet Lechem ha-Gelilit), a rok później w sąsiedztwie osada Waldheim. Pierwsi osadnicy zamieszkiwali gliniane domy dawnej arabskiej wioski Umm al-Amad. Dążąc do nowoczesnych rozwiązań, inżynier Ernst August Voigt zaprezentował plan budowy nowej wsi, w której centralnym punktem miał być kościół, a wzdłuż ulicy planowano wzniesienie 16 domów mieszkalnych. W 1909 roku niemiecka organizacja Jerusalemsverein z Berlina sfinansowała budowę sieci wodociągowej. W grudniu 1913 roku obie osady (Waldheim i Betlejem Galiläa) założyły wspólną spółdzielnię mleczarską, utrzymując duże stado bydła, a pasteryzowane mleko dostarczano do Hajfy. W 1914 roku w Waldheim zasadzono winnicę oraz ponad 500 drzew oliwnych. W 1916 roku zbudowano istniejący do dziś kościół ewangelicki.
Po I wojnie światowej, w 1918 roku, cały obszar Palestyny przeszedł pod brytyjskie panowanie, a w 1922 roku formalnie utworzono Mandat Palestyny. Brytyjskie władze z nieufnością podchodziły do mieszkańców Waldheim i Betlejem Galiläa, ponieważ wszyscy posiadali obywatelstwo niemieckie (Niemcy były częścią państw centralnych walczących przeciwko entencie). Mimo to, nie stwarzano większych trudności w dalszym istnieniu tych osad. Sytuacja zaczęła się zmieniać wraz z rosnącą popularnością narodowego socjalizmu po utworzeniu III Rzeszy w 1933 roku. Rok wcześniej niemiecka partia nazistowska zaczęła zakładać swoje pierwsze sekcje w Palestynie, a niektórzy mieszkańcy Waldheim dołączyli do NSDAP, co świadczyło o ich odejściu od ewangelickich ideałów (w sierpniu 1939 roku około 17% Niemców w Palestynie identyfikowało się jako członkowie NSDAP). Po rozpoczęciu II wojny światowej jesienią 1939 roku, wszyscy Niemcy w Palestynie zostali uznani przez brytyjskie władze za cudzoziemców i wrogów. Osady Waldheim, Betlejem Galiläa oraz kolonie Sarona w Tel Awiwie i Wilhelma przekształcono w obozy internowania. Latem 1941 roku deportowano grupę 665 Niemców (głównie młodych ludzi i dzieci) do Australii. Wiele osób jednak było zbyt starych lub chorych na tak długą podróż, a niemieccy ewangelicy odmówili wyjazdu do Australii, pozostając w swoich osadach. Przy wsparciu internowanych Włochów i Węgrów kontynuowali produkcję rolniczą, sprzedając nadwyżki na rynku. W grudniu 1941 roku oraz w 1942 roku władze brytyjskie deportowały z Mandatu Palestyny kolejnych 400 Niemców (głównie kobiety i dzieci). Poprzez Turcję dotarli do okupowanej przez Niemców Grecji, a następnie do III Rzeszy. Po wojnie uwolniono internowanych Włochów i Węgrów, jednak Brytyjczycy odmówili repatriacji pozostałych Niemców do brytyjskiej strefy okupacyjnej w Niemczech, ponieważ była ona zalana setkami tysięcy uchodźców wojennych. Większość internowanych nie chciała wracać do Niemiec, a w 1947 roku władze brytyjskie umożliwiły im emigrację do Australii.
W dniu 29 listopada 1947 roku przyjęto Rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181, która miała na celu rozwiązanie narastającego konfliktu izraelsko-arabskiego. Zakładała ona m.in., że osada Waldheim miała znaleźć się w granicach nowo utworzonego państwa żydowskiego. Arabowie odrzucili tę rezolucję, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. Na początku konfliktu siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej zajęły pobliskie wioski, paraliżując żydowską komunikację w regionie. 17 kwietnia 1948 roku do Waldheim wkroczyli żołnierze żydowskiej organizacji paramilitarnej Hagana, co doprowadziło do strzelaniny z brytyjskim komendantem obozu Alanem Tilbury, w wyniku której zginęło dwóch Niemców, a jedna kobieta została poważnie ranna. Incydent ten przyspieszył ewakuację obozu przez Brytyjczyków, a pozostałych 51 Niemców i 4 Szwajcarów przewieziono na Cypr. Porzuconą wioskę zajęli żołnierze Hagany.
Grupa założycielska powstała już w 1940 roku, a część jej członków przez jakiś czas była internowana w brytyjskim obozie w Atlit. Po uwolnieniu, w latach 1942-1948 przeszli szkolenie rolnicze w kibucu Aszdot Ja’akow. W skład grupy wchodzili imigranci z Rumunii, Czechosłowacji i Austrii, którzy przybyli do Doliny Jezreel. 12 maja 1948 roku na miejscu Waldheim utworzyli nowy kibuc, początkowo nazywany BaMa’avak (pol. W walce). Dopiero działania izraelskiej armii na początku I wojny izraelsko-arabskiej zabezpieczyły Dolinę Jezreel, co umożliwiło normalny rozwój działalności rolniczej. Część mieszkańców była jednak niezadowolona z zarządzania kibucem, w tym z działalności stołówki oraz edukacji dzieci, co doprowadziło do przekształcenia kibucu w moszaw w czerwcu 1951 roku. Zmieniono także jego nazwę na obecną, na cześć Abby Berdiczewa, który brał udział w II wojnie światowej i zginął w 1943 roku na Słowacji. Współpracował z brytyjskimi siłami specjalnymi, jednak został aresztowany przez nazistów i stracony w 1945 roku. W latach 80. XX wieku moszaw przeszedł proces prywatyzacji, zachowując kolektywną organizację instytucji kultury, edukacji i zdrowia. Na początku XXI wieku w południowo-zachodniej części osady powstało duże osiedle mieszkaniowe, gdzie nowi mieszkańcy mogą nabywać domy bez konieczności przynależności do moszawu.
Demografia
Większość mieszkańców moszawu to Żydzi, chociaż nie wszyscy identyfikują się z judaizmem. Tutejsza populacja jest świecka.
Gospodarka i infrastruktura
Gospodarka moszawu opiera się na intensywnym rolnictwie oraz obsłudze ruchu turystycznego. Część mieszkańców dojeżdża do pracy poza moszawem. W moszawie znajduje się przychodnia zdrowia, sklep wielobranżowy oraz warsztat mechaniczny.
Transport
Z moszawu można wyjeżdżać na północ drogą nr 7513, którą jadąc na wschód dojeżdża się do moszawu Bet Lechem ha-Gelilit, a jadąc na południowy zachód, do kibucu Allonim i dalej do skrzyżowania z drogą nr 75. Lokalna droga prowadzi na północny zachód do miejscowości Kirjat Tiwon i Basmat Tab’un.
Edukacja i kultura
Moszaw utrzymuje przedszkole. Starsze dzieci dowożone są do szkoły podstawowej w moszawie Bet Lechem ha-Gelilit oraz do szkoły średniej w moszawie Kefar Jehoszua. Na terenie moszawu znajduje się ośrodek kultury z biblioteką, salą sportową, boiskiem do piłki nożnej i koszykówki oraz kortami tenisowymi.
Turystyka
Na obszarze moszawu znajdują się pozostałości dawnej niemieckiej osady Waldheim. Najważniejszym zabytkiem jest kościół ewangelicki, który zbudowano w latach 1914-1921, a prace budowlane prowadził architekt Otto Lutz. Na terenie byłej spółdzielni mleczarskiej znajduje się obecnie winnica otoczona gajem dębów. W 1994 roku na sąsiednich wzgórzach, położonych na północ od moszawu, utworzono Rezerwat przyrody Allone Abba, chroniący unikatowy zespół leśny dębów, pistacji, szarańczyn strąkowych i judaszowców. Większa część rezerwatu jest otwarta dla wypasu bydła z moszawu.
Osoby związane z moszawem
Szelomo Arci – izraelski piosenkarz i kompozytor, urodził się w 1949 roku w moszawie.
Przypisy
Bibliografia
Ralf Balke: Hakenkreuz im Heiligen Land: Die NSDAP-Landesgruppe Palästina. Erfurt: Sutton, 2001. ISBN 3-89702-304-0.
D. Goldman, Horst Blaich: Exiled From the Holy Land. Bloomington: Trafford, 2009. ISBN 978-1-4251-3891-2.
Karl-Heinz Ronecker: Dem Erlöser der Welt zur Ehre: Festschrift zum hundertjährigen Jubiläum der Einweihung der evangelischen Erlöserkirche in Jerusalem. Leipzig: Evangelische Verlags-Anstalt, 1998. ISBN 3-374-01706-1.
Paul Sauer. Vom Land um den Asperg im Namen Gottes nach Palästina und Australien: Die wechselvolle Geschichte der Tempelgesellschaft. „Burgstetten”. 1, 1996.
Linki zewnętrzne
Zdjęcie satelitarne Allone Abba. [w:] Google Maps [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (ang.).
Mapa Allone Abba. [w:] Amudanan [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (hebr.).
