Allogamus starmachi
Allogamus starmachi to rodzaj owada wodnego, należącego do rzędu chruścików (Trichoptera) i rodziny Limnephilidae. Jest to jeden z nielicznych endemicznych gatunków owadów występujących w Polsce. Klasyfikowany jest jako gatunek zagrożony (kategoria VU). Można go spotkać w Tatrach, gdzie larwy żyją w okresowo płynących potokach na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Gatunek ten występuje wyłącznie w Tatrach, w granicach Tatrzańskiego Parku Narodowego. Nie zaobserwowano go w Tatrach Niżnych (Słowacja). Po raz pierwszy został opisany w 1967 roku przez polskiego specjalistę w dziedzinie chruścików, Bronisława Szczęsnego. Jego nazwa gatunkowa jest hołdem dla polskiego hydrobiologa, Karola Starmacha.
Allogamus starmachi uznawany jest za relikt polodowcowy. W czasie zlodowacenia jego zasięg mógł być znacznie szerszy. Można go znaleźć w takich miejscach jak: Pyszniański Potok (1200 m n.p.m., eudominant), Potok Kościeliski (1100 m n.p.m., recedent), Dolina Gąsienicowa (1680 m n.p.m.) oraz Dolina Pańszczycy (1600 m n.p.m.).
Larwy zasiedlają okresowo płynące potoki górskie powyżej 1100 m n.p.m. Ich zdolność do życia w okresowo wysychających oraz zamarzających zimą ciekach, o stosunkowo niskiej temperaturze wody, można uznać za ewolucyjne przystosowanie do warunków panujących w czasie zlodowaceń. Istnieje możliwość, że gatunek ten zasiedla także najpłytsze strefy brzegowe niektórych stawów tatrzańskich. Larwy żywią się bakteriami i glonami, w szczególności sinicami.
Rozwój larw przypada na wiosnę, poczwarki pojawiają się latem, a dorosłe osobniki (imagines) w okresie jesiennym. Larwy budują rurkowate, lekko zagięte, przenośne domki z fragmentów materiałów mineralnych, które są ze sobą połączone jedwabną przędzą. Klasyfikowane są do funkcjonalnej grupy troficznej zdrapywaczy. Oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie. W drugiej połowie września oraz w październiku samice składają jaja, umieszczając je pod kamieniami na dnie potoku. Jaja przechodzą w okresie zimowym diapauzę w temperaturze poniżej zera. Larwy wylęgają się podczas pierwszych wiosennych roztopów.
Stan populacji obserwowanych w siedliskach tego gatunku prawdopodobnie ulega zmianom z powodu wzrostu zanieczyszczenia środowiska oraz zbyt intensywnego ruchu turystycznego. Gatunek ten znajduje się na czerwonej liście zwierząt w kategorii gatunków zagrożonych (VU). Cała jego populacja występuje na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, co zapewnia mu odpowiednią ochronę.
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
S. Czachorowski: Allogamus starmachi (Szczęsny, 1967). W: Z. Głowaciński (red.): Czerwona Księga Zwierząt. T. II: Bezkręgowce. 2004, s. 227-228. ISBN 83-88934-60-0.
