Allen Ginsberg

Irwin Allen Ginsberg (wym. /ˈɡɪnzbərɡ/, ur. 3 czerwca 1926 w Newark, New Jersey; zm. 5 kwietnia 1997 w East Village, Manhattan, Nowy Jork) był amerykańskim poetą o żydowskich korzeniach, działaczem społecznym oraz członkiem American Academy of Arts and Letters. Uznawany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli tzw. poezji konfesyjnej i lidera ruchu artystycznego znanego jako Beat Generation. Ginsberg był także otwartym homoseksualistą, a jego twórczość uczyniła go ikoną kontrkultury amerykańskiej, otoczoną legendą. Najsłynniejszym dziełem Ginsberga jest epicki poemat Skowyt, w którym krytykuje destrukcyjne skutki kapitalizmu oraz konformizm Ameryki w czasie zimnej wojny.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość (1926-1944)

Irwin Allen Ginsberg przyszedł na świat 3 czerwca 1926 roku w Newark, w żydowskiej rodzinie. Był młodszym synem Louisa Ginsberga, poety i nauczyciela angielskiego, oraz Naomi Levy Ginsberg. Wychowywał się z bratem Eugenem, w atmosferze związanej z chorobą psychiczną matki, która zmagała się z epizodami padaczki i paranoi. Naomi, jako aktywna członkini Komunistycznej Partii USA, zabierała synów na spotkania radykalnej lewicy, poruszające kwestie międzynarodowego komunizmu w czasach Wielkiego Kryzysu lat 30.

W wieku piętnastu lat Ginsberg zaczął pisać do New York Times w sprawach politycznych, takich jak II wojna światowa i prawa pracownicze. Wysłał jeden z pierwszych listów zaledwie trzy tygodnie po ataku Japończyków na Pearl Harbor, w którym przedstawił swoją wizję, jak Ameryka zaangażowała się w wojnę. Wymieniał się również korespondencją ze starszym bratem, który służył w armii do 1945 roku. W liceum zafascynował się twórczością Walta Whitmana, inspirowany nauczycielem.

W zimie 1941 roku, podczas gdy Allen zaczynał naukę w liceum, jego matka wezwała go do towarzyszenia jej w terapii w domu opieki w Lakewood, NJ. Naomi spędziła większość ostatnich piętnastu lat swojego życia w szpitalach psychiatrycznych, poddawana elektrowstrząsom i lobotomii. Zmarła w 1956 roku w szpitalu Pilgrim State. Jej choroba psychiczna oraz śmierć miały głęboki wpływ na Ginsberga, który przez całe życie pisał wiersze nawiązujące do jej stanu.

W 1943 roku ukończył Eastside High School, a następnie przez krótki czas uczęszczał do Montclair State College. Uzyskał stypendium Young Men’s Hebrew Association of Paterson, które umożliwiło mu rozpoczęcie studiów na Columbia University. W jednym z akademików uczelni poznał Luciena Carra, a ich pierwsze spotkanie odbyło się przy muzyce Johannesa Brahmsa. Carr wprowadził Ginsberga w krąg przyszłych przedstawicieli Beat Generation: Jacka Kerouaca, Williama S. Burroughsa i Johna Clellona Holmesa. Spędzali wspólnie czas, prowadząc rozmowy pełne idealizmu oraz dyskusje o sztuce, które zainspirowały ich do stworzenia filozofii bitników, znanej jako The New Vision, inspirowanej życiem oraz poezją Arthura Rimbauda.

Dorosłe życie (1944-1997)

Pomimo bycia wzorowym studentem, Ginsberg został wydalony z Columbia University w 1945 roku za wypisywanie nieprzyzwoitych haseł w oknie swojego pokoju oraz za przyłapanie na uprawianiu homoseksualnego seksu. W odpowiedzi na to dołączył do United States Merchant Marine, aby zarobić na dalszą edukację. Po roku powrócił na uniwersytet, gdzie ukończył studia w 1948 roku.

W 1946 roku, dzięki przyjaźni z Jackiem Kerouakiem, poznał Neala Cassadiego, co zaowocowało burzliwymi przygodami, w tym życiem w drodze, konfliktami z prawem oraz eksperymentami z narkotykami, opisanymi później w powieści Kerouaca W drodze. Cassady stał się muzą i kochankiem Ginsberga, jednak ich związek zakończył się listownie wiosną 1947 roku, kiedy Allen wyruszył do Dakaru.

Bitnicy w Nowym Jorku

Ginsberg wrócił do Nowego Jorku z nadzieją na ponowne spotkanie z Nealem, ale Cassady wyjechał do San Francisco, aby ożenić się z Carolyn Elizabeth Robinson. Mimo to, ich znajomość trwała listownie, a ich więź stała się silniejsza w latach 60. W Nowym Jorku Ginsberg poznał Gregoriego Corso w Pony Stable Bar, który, świeżo po wyjściu z więzienia, pisał wiersze. Ginsberg był zafascynowany Corso, który, mimo że był heteroseksualistą, miał zrozumienie dla osób homoseksualnych. Wkrótce Corso dołączył do Ginsberga, Kerouaca i Burroughsa w ich podróżach i projektach artystycznych.

Wkrótce po tych wydarzeniach Ginsberg, próbując odnaleźć się w heteroseksualnym życiu, związał się z Elise Nadą Cowen, co również miało istotny wpływ na Beat Generation. To właśnie ona wprowadziła go do Carla Solomona, któremu Ginsberg poświęcił swój słynny poemat Skowyt, uważany za biografię życia Ginsberga oraz historię Beat Generation.

Renesans z San Francisco

W latach 50. Ginsberg przeniósł się do San Francisco, gdzie w 1954 roku poznał Petera Orlovsky’ego, z którym związał się na całe życie. W San Francisco Ginsberg zyskał kontakt z członkami Renesansu z San Francisco i innymi poetami związanymi z beatnikami. W 1959 roku, razem z innymi poetami, założył magazyn Beatitude Poetry.

W 1955 roku Wally Hedrick, malarz, poprosił Ginsberga o zorganizowanie wieczoru poezji w Sixth Gallery. Ginsberg, początkowo niechętny, zgodził się i 7 października 1955 roku miało miejsce słynne „Czytanie w Sixth Gallery”. Podczas tego wydarzenia Ginsberg po raz pierwszy publicznie odczytał Skowyt, co przyciągnęło uwagę całej amerykańskiej sceny artystycznej.

Skowyt zaczyna się od słynnego wersu: „Widziałem najlepsze umysły mego pokolenia zniszczone szaleństwem, głodne histeryczne nagie…”. Po publikacji poemat ten wywołał skandal, łącząc liryczny patos z wulgaryzmami oraz krytycznym obrazem świata.

Oskarżony poemat

W 1957 roku, podczas procesu sądowego, Skowyt został uznany przez prokuratora za tekst „sprośny i obsceniczny”. Oskarżenie dotyczyło nie Ginsberga, ale jego wydawcy Lawrence’a Ferlinghettiego oraz dystrybutora Shigeyoshi Murao. Proces miał na celu zdyskredytowanie Ginsberga i jego twórczości, jednak ostatecznie zakaz został zniesiony przez sędziego Claytona W. Horna, co utorowało drogę do dalszej współpracy Ginsberga z Ferlinghettim i Murao.

Paryż i Indie

Pod koniec 1957 roku Ginsberg opuścił San Francisco i udał się do Paryża, gdzie mieszkał w Beat Hotel. W tym czasie Ginsberg i jego przyjaciele eksperymentowali z narkotykami i twórczością. W tym okresie Ginsberg zaczął pisać Kadisz, dedykowany swojej matce. W latach 1962-1963 podróżował po Indiach, gdzie zawiązał bliskie znajomości z młodymi poetami. Pomimo trudności, Ginsberg zdołał przedłużyć swój pobyt w Indiach, gdzie spotkał Dalajlamę oraz Dżigdral Jeszie Dordże, który nauczył go, jak nie lgnąć do skrajności w emocjach.

Anglia

W maju 1965 roku Ginsberg przybył do Londynu, gdzie zaprezentował swoje utwory w Better Books. Jego wystąpienie zostało uznane za odświeżający powiew w angielskiej poezji. Wkrótce po tym, International Poetry Incarnation zorganizowało wydarzenie w Royal Albert Hall, które zgromadziło ponad 7000 osób, w tym Ginsberga, który czytał swoje wiersze na żywo oraz na taśmach.

Kontynuacja działalności literackiej

Choć termin „Beat Generation” jest często związany z Ginsbergiem i jego przyjaciółmi, to jednak wielu innych poetów również miało z nim bliskie relacje. Ginsberg stał się jednym z prekursorów ruchu hippisowskiego, a jego ostatni happening odbył się w księgarni Booksmith w Haight Ashbury tuż przed jego śmiercią.

Buddyzm i krysznaizm

W 1950 roku Jack Kerouac wprowadził Ginsberga w świat buddyzmu. Ginsberg rozpoczął duchową podróż, która prowadziła go do Indii, gdzie spotkał Dalajlamę. W połowie lat 60. Ginsberg zaangażował się w krysznaizm, intonując mantrę Hare Kryszna oraz wspierając ruch Hare Kryszna w Nowym Jorku. Jego współpraca z Abhay Charanaravinda Bhaktivedanta Swamim pozwoliła mu na wniesienie mantry do świata rock’n’rolla, co miało miejsce w utworze Ghetto Defendant zespołu The Clash.

Choroba i śmierć (1960-1997)

W 1960 roku Ginsberg zaczął zmagać się z chorobami tropikalnymi, co miało wpływ na jego zdrowie przez resztę życia. Był także nałogowym palaczem, co przyczyniło się do jego problemów zdrowotnych. W 1970 roku doznał udarów, które spowodowały częściowy paraliż. W 1974 roku zdobył nagrodę National Book Award za The Fall of America, a w 1986 roku otrzymał nagrodę Golden Wreath na Struga Poetry Evenings.

Ostatni odczyt Ginsberga miał miejsce 16 grudnia 1996 roku w Booksmith w San Francisco. Zmarł na raka wątroby 5 kwietnia 1997 roku w East Village, otoczony przez bliskich. Jego pogrzeb zgromadził wielu przedstawicieli pokolenia beatników, a Ginsberg został skremowany w Gomel Chesed Cemetery.

Twórczość

Ginsberg zdobył sławę dzięki dwóm poematom: Skowyt (1956), będącemu poetyckim epitafium dla pokolenia Ginsberga oraz Kadysz (1961), poświęconemu jego matce. Jego poezja stanowiła most między pokoleniem beatników a ruchem hippisowskim, wyrażając bunt wobec norm społecznych, a także fascynację buddyzmem i kulturą Dalekiego Wschodu. Ginsberg umiejętnie łączył wysublimowany język z prowokacyjnymi obrazami, często korzystając z formy anaforycznej oraz stylistyki modlitw i mantr. Wiersze takie jak LSD, Odpowiedź czy Koniec opisują doświadczenia związane z zażywaniem substancji psychotropowych.

Wielokrotnie występował z muzykami, takimi jak Bob Dylan i Grateful Dead, a jego twórczość miała wpływ na rozwój muzyki rockowej.

Publikacje

Howl and Other Poems (1956, wyd. pol. Skowyt i inne wiersze – 1984)
Kaddish and Other Poems (1961, wyd. pol. Kadysz i inne wiersze: 1958-60 – 1992)
Reality Sandwiches (1963)
Planet News (1968)
The Gates of Wrath: Rhymed Poems 1948-1951 (1972)
The Fall of America: Poems of These States (1973)
Iron Horse (1974)
Mind Breaths (1978)
Plutonian Ode: Poems 1977-1980 (1982)
Collected Poems: 1947-1980 (1984)
White Shroud Poems: 1980-1985 (1986)
Cosmopolitan Greetings Poems: 1986-1993 (1994)
Howl Annotated (1995)
Iluminated Poems (1996)
Selected Poems: 1947-1995 (1996)
Death and Fame: Poems 1993-1997 (1999)

W języku polskim ukazały się również wybory twórczości Ginsberga: Utwory poetyckie (1984), Znajomi z tego świata (1992).

Literatura

W drodze. Poeci pokolenia beatników. Neal Cassady, William S. Burroughs, Allen Ginsberg, Jack Kerouac, Kirsch Hans-Christian, Wydawnictwo Iskry, 2006.
Allen Ginsberg w Polsce, Andrzej Pietrasz, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, 2014.
Ginsberg jest także drugoplanowym bohaterem powieści Niksy autorstwa Nathana Hilla.

Film

W 2010 roku Rob Epstein i Jeffrey Friedman wyreżyserowali film Skowyt, oparty na debiucie poety i udzielanych przez niego wywiadach. Ginsberga zagrał James Franco.
Ginsberg jest także jednym z głównych bohaterów filmu Na śmierć i życie (ang. Kill Your Darlings) z 2013 roku, w którym jego postać odgrywa Daniel Radcliffe.

Przypisy

Bibliografia

Ginsberg Allen, Listy, Wydawnictwo Czarne, 2014
Kulik-Kalinowska Adela, W drodze do psychodelicznego satori. Używki w biografii i poezji beatników, Teksty Drugie, 2002
Miles Barry, Ginsberg: A Biography, London: Virgin Publishing, 2001
Morgan Bill, I Celebrate Myself: The Somewhat Private Life of Allen Ginsberg, New York: Penguin, 2007