Allagoptera
Rodzaj roślin należący do rodziny arekowatych, obejmujący 5–6 gatunków, w tym A. caudescens, który był wcześniej klasyfikowany jako Polyandrococos caudescens. Rośliny te można spotkać w Ameryce Południowej, głównie we wschodniej i południowej części Brazylji, a także w Paragwaju, Boliwii oraz północnej Argentynie. Preferują luźne piaski, w tym wydmy i plaże, występują na terenach skalistych, w świetlistych lasach i zaroślach, a także na suchych murawach i sawannach (cerrado) oraz w odsłoniętych miejscach górskich.
Niektóre z tych gatunków są uprawiane jako rośliny ozdobne oraz dostarczające jadalnych owoców. Stosowane są również do rekultywacji terenów zdegradowanych.
Morfologia
Pokrój
Palmy o krótkich łodygach, czasami wzniesionych, rozgałęziających się widlasto nad powierzchnią gruntu lub prosto wzniesionych (A. caudescens). U niektórych gatunków, jak A. arenaria, łodygi tworzą kłącze, które skutecznie stabilizuje gleby piaszczyste poprzez silne ukorzenienie i rozgałęzianie.
Liście
Liście są pierzastozłożone, w większości nieuzbrojone, choć sporadycznie (np. u A. caudescens) mogą być kolczaste. Pochwa liściowa jest drewniejąca lub miękko włóknista, czasem pokryta włoskami. Ogonek liściowy występuje w różnych długościach, jest gruby lub cienki, z rynienkowatą nasadą, a dalej zaokrąglony i spłaszczony na końcu. Oś liścia może być prosta lub wygięta, a listki mają pojedynczy kil i są zaostrzone na wierzchołku lub rozdzielone widlasto.
Kwiaty
Rośliny są jednopienne, co oznacza, że kwiaty obu płci pojawiają się na tych samych osobnikach. Kwiatostany mogą być prosto wzniesione lub zwisające, a ich struktura jest nierozgałęziona. Szypuła kwiatostanu ma różną długość, jest okrągła w przekroju i wyrasta pomiędzy liśćmi. Podsadka (spatha) jest rurkowata, cienka, naga lub pokryta łuseczkami, a w miarę starzenia się staje się włóknista. Na osi kwiatostanu rozwija się gęsto triady kwiatów, z górną częścią, w której występują tylko kwiaty męskie, rosnące parami. Górne kwiaty męskie szybko przekwitają i opadają, pozostawiając nagą szczytową część kwiatostanu. Podsadki pod triadami kwiatów mają trójkątny, ostry kształt.
Kwiaty męskie są asymetryczne, a te w triadach są osadzone na szypułce, która otacza centralny kwiat żeński. Zewnętrzne listki okółka są wąskie i zaostrzone, natomiast wewnętrzne listki mają trójkątny kształt i są około czterokrotnie dłuższe. Pręcików występuje od 6 do około 100, z nitkami szydłowatymi, prostymi lub różnie wygiętymi.
Kwiaty żeńskie są mniejsze lub tylko nieznacznie większe od męskich, mają kulisty kształt i zawierają trzy wyraźne listki okółka zewnętrznego oraz trzy listki okółka wewnętrznego o podobnej długości. Prątniczki są złączone w kubeczkowaty twór otaczający zalążnię, która ma kulisty do jajowatego kształt i składa się z trzech komór. Szyjka słupka jest zakończona silnie odgiętymi i wąskimi ramionami znamienia.
Owoce
Owoce mają jajowaty, kanciasty kształt, są żółtozielone do brązowych i stanowią jednonasienne pestkowce. Na ich szczycie znajdują się pozostałości słupka. Zewnętrzna powierzchnia może być gładka lub pokryta wełnistymi łuskami. Mezokarp jest mięsisty i włóknisty, a endokarp może być cienki lub gruby, ale zawsze bardzo twardy i gładki, z trzema rowkami. Nasiona są jajowate lub bardziej wydłużone, z twardym bielmem w środku.
Systematyka
Rodzaj ten należy do rodziny arekowatych (Arecaceae) w rzędzie arekowców (Arecales). W obrębie tej rodziny jest klasyfikowany do podrodziny Arecoideae, plemienia Cocoseae oraz podplemienia Attaleinae. Badania molekularne potwierdzają jego monofiletyzm. W niektórych analizach jest on wskazywany jako siostrzany dla grupy rodzajów: Lytocaryum, Attalea i Syagrus, a w innych – dla rodzajów Cocos i Attalea.
Wykaz gatunków
- Allagoptera arenaria (Gomes) Kuntze
- Allagoptera brevicalyx M.Moraes
- Allagoptera campestris (Mart.) Kuntze
- Allagoptera caudescens (Mart.) Kuntze
- Allagoptera leucocalyx (Drude) Kuntze
- Allagoptera robusta R.C.Martins & Filg.
