Alkor

Alkor (80 Ursae Majoris, 80 UMa) to gwiazda znajdująca się w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, oddalona o około 81 lat świetlnych od Słońca.

Nazwa

Tradycyjna nazwa tej gwiazdy, Alkor, wywodzi się od zniekształconego arabskiego terminu ‏الجون‎ al ǧaūn, co oznacza „czarny koń” lub „byk”. Ta sama etymologia dotyczy również gwiazdy Alioth. W 2016 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna oficjalnie zatwierdziła użycie nazwy Alkor w odniesieniu do tego ciała niebieskiego (w szczególności jej jaśniejszego składnika 80 UMa A).

Charakterystyka obserwacyjna

Gwiazda Alkor jest słabo widoczna gołym okiem w pobliżu znacznie jaśniejszego Mizara, znajdującego się w załamaniu „dyszla” Wielkiego Wozu. Te dwie gwiazdy dzieli na niebie kąt 11,8 minut. W tradycji arabskiej były one określane jako „jeździec i koń”, a ich rozróżnienie stanowiło test dla dobrego wzroku.

Charakterystyka fizyczna

Składniki

Alkor to biała gwiazda ciągu głównego, należąca do typu widmowego A5, z temperaturą wynoszącą około 8000 K oraz jasnością 12 razy większą niż jasność Słońca. Jej masa wynosi 1,8 razy więcej niż masa Słońca, a rotacja wokół własnej osi jest znacznie szybsza (ponad 100 razy szybciej niż Słońce), co powoduje mieszanie się materii w jej atmosferze i brak osobliwości chemicznych. Alkor wykazuje także niewielkie pulsacje. Towarzyszy jej czerwony karzeł typu M3–M4, mający masę 0,25 razy mniejszą od Słońca.

Układ

Alkor oraz Mizar tworzą razem układ sześciokrotny, w którym Mizar jest gwiazdą poczwórną. Kontrowersje wzbudzało to, czy Alkor i Mizar są ze sobą związane grawitacyjnie; obie gwiazdy wykazują podobny ruch własny, jednak pomiary paralaksy z sondy Hipparcos nie pozwalały na wykluczenie możliwości, iż znajdują się w różnych odległościach od Słońca, a ich wspólny ruch wynika z przynależności do luźnej Gromady Wielkiej Niedźwiedzicy. Najnowsze pomiary z sondy Gaia sugerują jednak, że gwiazdy te mają zbliżoną paralaksę, z uwzględnieniem niepewności. Taka odległość sprawia, że jeden pełny obieg Alkora wokół centralnej czwórki gwiazd trwa co najmniej 750 tysięcy lat.

Oprócz tego układ ten posiada wiele optycznych towarzyszy. Jednym z nich jest gwiazda o jasności 7,6m, która w teleskopie wydaje się być bliżej Mizara niż Alkora; otrzymała ona nazwę Sidus Ludoviciana lub Stella Ludoviciana („Gwiazda Ludwika”); ma jednak inny ruch własny i znajduje się w znacznie większej odległości od Słońca.