Alkohole aromatyczne
Alkohole aromatyczne to klasa organicznych związków chemicznych, które składają się z układu aromatycznego oraz grupy hydroksyalkilowej, czyli grupy alkilowej z przyłączoną grupą hydroksylową (−OH). Ich odmienność w porównaniu do fenoli polega na tym, że grupa −OH nie jest bezpośrednio połączona z pierścieniem aromatycznym. Najprostszym przykładem alkoholu aromatycznego jest fenylometanol (znany również jako alkohol benzylowy).
Niektóre z tych związków występują naturalnie w roślinach, zarówno w postaci wolnej, jak i jako estry, działając jako substancje zapachowe. W przemyśle perfumeryjnym mają one istotne znaczenie.
Podobnie jak inne alkohole, alkohole aromatyczne dzieli się na trzy kategorie: I-rzędowe (np. alkohol benzylowy, PhCH2OH), II-rzędowe (np. difenylometanol, Ph2CHOH) oraz III-rzędowe (np. trifenylometanol, Ph3COH).
Proste alkohole aromatyczne
Alkohole aromatyczne, podobnie jak alkohole alifatyczne, tworzą alkoholany z metalami alkalicznymi. Przykładem takiego związku jest fenylometanolan sodu, który można uzyskać w reakcji:
2C6H5CH2OH + 2Na → 2C6H5CH2ONa + H2↑
W odróżnieniu od I-rzędowych alkoholi alifatycznych, I-rzędowe alkohole aromatyczne reagują w niskiej temperaturze z kwasem solnym, tworząc odpowiednie chlorki, np.
C6H5CH2OH + HCl → C6H5CH2Cl + H2O
Otrzymywanie
Przykłady reakcji prowadzących do otrzymania alkoholi aromatycznych:
Reakcja Cannizzaro
Reakcja Cannizzaro umożliwia syntezę I-rzędowych alkoholi aromatycznych. W tej metodzie aldehydy aromatyczne poddawane są działaniu stężonego roztworu zasady sodowej lub potasowej, na przykład:
2C6H5CHO + NaOH → C6H5COONa + C6H5CH2OH
Jednakże wadą tej syntezy jest to, że pożądany alkohol powstaje tylko z połowy użytego aldehydu, podczas gdy druga część utlenia się do kwasu (w tym przypadku benzoesowego). Można to obejść, stosując tzw. krzyżową reakcję Cannizzaro, polegającą na prowadzeniu reakcji w obecności niewielkiego nadmiaru formaldehydu, który selektywnie utlenia się do kwasu mrówkowego, a aldehyd aromatyczny całkowicie redukuje się do alkoholu. Przykładem może być reakcja aldehydu p-toluilowego z wodorotlenkiem potasu i formaldehydem, prowadząca do alkoholu p-metylobenzylowego i mrówczanu potasu:
CH3C6H4CHO + HCHO + KOH → CH3C6H4CH2OH + HCOOK
Redukcja ketonów
Drugorzędowe alkohole aromatyczne można uzyskać poprzez redukcję odpowiednich ketonów aromatycznych, na przykład przy użyciu pyłu cynkowego oraz NaOH jako źródła wodoru in statu nascendi, np.
(C6H5)2CO + 2[H] → (C6H5)2CHOH
Ze związków Grignarda
Do syntezy III-rzędowych alkoholi aromatycznych można wykorzystać reakcję aromatycznych związków Grignarda z estrami aromatycznymi. W pierwszym etapie powstaje III-rzędowy alkoholan, który następnie ulega hydrolizie do alkoholu, np.
2C6H5MgBr + C6H5COOC2H5 → (C6H5)3COMgBr + MgBrOC2H5
(C6H5)3COMgBr + H2O → (C6H5)3COH + MgBrOH
